Tragovi u snijegu

Vijest o hapšenju Jovana Divjaka, penzionisanog generala Armije BiH, pojavila se u Sarajevu kao glasina u četvrtak (3. marta) oko 21 sati naveče. Vijest je potvrđena sat kasnije a već u ponoć prva grupa Sarajlija, koristeći društvene mreže, okupila se na protestu ispred austrijske ambasade. “Ostali smo do 3 ujutro” rekla je koleginica sa Federalne televizija kad smo se sreli dan kasnije, oko 13 sati, na istom mjestu. Tada je već oko dvjesto ljudi stajalo ispred austrijske ambasade. Zatim smo u šetnji obišli zgrade Predsjedništva BiH i ambasade Srbije. Usamljeni glasovi podrške Jovanu Divjaku odbijali su se od ledenog policijskog zida na svakom od ovih mjesta. Istog popodneva pojavila se prva onlajn-kritika zbog malog broja prisutnih, od kojih, kaže autorica, “većinu čine novinari”. I njen dodatak: “U svijetu smo u kojem je važno kakvo ime nosi osoba koja treba pomoć. U svijetu smo u kojem postignuća i osobenost Jovana Divjaka nisu bitni. Jedino što se vrednuje jeste što je on Srbin. Stid me je što sam Sarajka.” U subotu, dakle dan kasnije, na istim mjestima bilo je gotovo osam hiljada ljudi. Transparenti, poruke, podrška. Među njima i “Svi smo mi Jovo” i “Jovo Srbine, čaršija je uz tebe”. Pojavile su se čak i crne majice na kojima je prepoznatljiv lik sa novim odredištem “SaraJovo”. Najviše su govorili tzv. obični ljudi. Jedan od njih objašnjavao je novinarima: “Imam kćerku od osam godina, drugi je razred osnovne škole. Kad joj objašnjavam šta su to patriotizam, humanizam, pravednost, ona mi kaže - Tebi je sve Jovan Divjak”. Jovan Divjak je zaista ikona ratnog i poslijeratnog Sarajeva. Kad god pokažu film od 3. maja 1992, vidi se mlad oficir u ljetnoj uniformi, koji se penje na transporter i na prvi zvuk metaka glasno zapovijeda: “Ne pucaj, ne pucaj”. On je nesumnjivo bio jedan od najpoznatijih stanovnika grada. Svojim prepoznatljivim osmijehom, šarmom, rječitošću uspio je da i tokom opsade Sarajeva “ekavica” ne postane odbojna. Poslije rata osnovao je Udruženje “Obrazovanje gradi BiH” koje je stotinama djece bez roditelja omogućilo stipendiju i nesmetano studiranje. U knjizi „100&1 noć, Sarajevske priče“, koju su uredili Zdravko Grebo i Semezdin Mehmedinović, postoji i tekst Jovana Divjaka pod naslovom “Skloni ga ...”. Ideja knjige je bila jednostavna: 101 stanovnik Sarajeva ispričao je nešto što mu se događalo za vrijeme opsade. Jovan Divjak se opredijelio da opiše svoje učešće u Dobrovoljačkoj ulici. Na kraju dužeg teksta, on navodi: “Skačem na transporter u kome se nalazi Predsednik (Alija Izetbegović). Pokušavam da saznam da li je s njim sve u redu, da li je zdrav, da ga nisu maltretirali. Daje pozitivne odgovore i objašnjava da je dogovoreno da sa Skenderije krene prema Predsedništvu i da kolonu treba propustiti za Lukavicu. Preko motorole dobijam naređenje da se ne dozvoli dalji pokret kolone već samo da se vozilo sa Predsednikom uputi do Predsedništva. Predsednik ostaje pri već izraženoj želji da se propusti kolona i da će on sa Skenderije biti dovezen pred Predsedništvo. Narasta napetost u koloni, povremeni pucnji upozorenja u vazduh. Molim da se ne puca. Kroz motorolu se probija jedan glas: “Skloni ga, udalji ga sa transportera, izdao je svoj narod, izdaće i nas Muslimane”. Osećam se neprijatno, pomalo i strahujem da se neko ne odvaži da me ukloni. Dolazi Zoran Čegar, uzima stvar u ruke. Ima puno poverenje u reči Predsednika i odobrava da krene kolona.” Nekoliko mjeseci kasnije Jovan Divjak kao član štaba Vrhovne komande Armije BiH uhapšen je sa još nekoliko oficira, kako se navodilo u vojnom saopštenju, na terenu opština Konjic i Jablanica, zbog “osnovane sumnje da su se bavili švercom i preprodajom armijskog naoružanja i municije, opreme i hrane”. Vrlo brzo je pušten na slobodu i u jednom intervjuu za sarajevske medije 31. decembra 1992. navodi da je posebno bio zaprepašten što je etiketiran “da je u dosluhu sa četnicima, da održava veze sa Beogradom te da je učesnik vojnog puča”. On je takođe naveo kako “stiče utisak da u nekim krugovima HVO (Hrvatsko vijeće obrane) nije stalo da među pripadnicima Armije BiH budu zastupljeni svi narodi” dodajući svoj stav da “jednonacionalna ili dvonacionalna Armija BiH ne može uspeti niti BiH može bez svih naroda koji su u njoj vekovima zajedno živeli”. Tada je napisao emotivno pismo svojim saborcima u kojem je između ostalog naveo da ga je proteklih osam mjeseci “pratilo nepovjerenje, sumnjičavost i podozrenje pojedinaca, pa do prijetnji ubistvom ali zahvaljujući mudrosti i dobronamernosti pitomih ljudi uz obalu reke Neretvice, sklonjen sam privremeno od onih koji su nameravali da im poslužim kao moneta za potkusurivanje”. Iste novine donoseći intervju sa Divjakom na isteku 1992. navode da je za Sarajlije i borce koji mjesecima brane ovaj grad povratak Jovana Divjaka bio kao novogodišnji poklon. I to je bila stvarna istina. Par godina nakon rata general Jovan Divjak je penzionisan. O tome je saznao preko radija. Samo četiri dana prije hapšenja Jovan Divjak je učestvovao u redovnoj sesiji Kruga 99 – nedjeljnom okupljanju ovdašnjih nezavisnih intelektualaca. Gost je bio Dragan Čavić, lider HDZ-a BiH koji je tada ustvrdio da “pokušaji da se u BiH napravi građanska država u skorije vrijeme ne mogu dati rezultat. Duboko vjerujem da je takvo rješenje za BiH sada nemoguće”. U istoj sali Divjakovi prijatelji, sedam dana kasnije, organizovali su razgovor koji je bio posvećen njegovom hapšenju, za koje su optižili „dvostruku politiku države Srbije“ i „nesposobnost ovdašnje vlasti“. Jedan od učesnika začuđeno je konstatovao da “nosilac ordena Radovana Karadžića (Milorad Dodik) tvrdi da je nosilac Legije časti (Jovan Divjak) zločinac”. Već sedmicama u BiH pada snijeg. Kako tvrdi ovdašnja poslovica - ne pada snijeg da pomori svijet već da svaka zvjerka ostavi svoj trag. Hapšenje Jovana Divjaka još jednom je dramatično otvorilo ključna pitanja bosanske postratne svakodnevice. Zapravo je potvrdilo utisak da lokalne naslovne stranice novina skoro dvadeset godina nakon početka rata nikad nisu bile bez ratne teme. Tačnije, da živimo u zemlji nedovršenog rata i nikad uspostavljenog mira. Da živimo u podijeljenom društvu u kojem nijedna tema nije zajednička niti se može uspostaviti dijalog. Tačnije: da je misija Jovana Divjaka u društvu zasnovanom na etničkom i partijskom modelu zapravo nemoguća. Ili novo pitanje. U istoj mjeri u kojoj je nevinost generala Jovana Divjaka neupitna - ako slijedimo mišljenje Haškog tribunala koji je ranije utvrdio da je “penzionisani general Armije BiH Jovan Divjak jedan od 719 pojedinaca čiji je ratni dosije, na zahtev vlasti Republike Srpske, preispitalo tužilaštvo Haškog tribunala“. Nakon što je proučilo dostavljene dokaze, tužilaštvo Tribunala je u julu 2003. godine zaključilo da „nema dovoljno dokaza koji bi, po međunarodnim standardima, pružili razuman osnov za verovanje da je Divjak Jovan, sin Dušana, mogao počiniti navedene teške povrede međunarodnog humanitarnog prava”, ostaje upit za sve nas na slobodi – šta sa imenima vojnika ili civila koji su ubijeni u koloni u Dobrovoljačkoj ulici 3. maja 1992 godine? Da li postoji neko ko je odgovoran za ovo? Da li je, za kraj, dovoljno da se ovim povodom navede „I.A.“ više puta citirani, a upućeni bi rekli i legendarni bloger iz Travnika koji tvrdi: “Ako hoćeš da znaš kakva je neka država i njena uprava, i kakva im je budućnost, gledaj samo da saznaš koliko u toj zemlji ima čestitih i nevinih ljudi po zatvorima, a koliko zlikovaca i prestupnika na slobodi. To će ti najbolje kazati.” Divjak na slobodi Austrijski sud je u utorak saopštio da je general Divjak pušten na slobodu, pošto je plaćena kaucija od 500.000 evra. NJemu je zabranjeno da napusti Austriju, morao je da preda pasoš, a biće potrebno najmanje mesec dana da Austrija odluči o zahtevu Srbije za izručenje.