Srbija je SF

U protekle dve-tri decenije, u Srbiji je nekoliko osoba na različitim fakultetima doktoriralo, a više njih magistriralo sa temama iz oblasti NF i pomenutih različitih podžanrova fantastike. Zvanični rezimei i rang-liste o tome se ne prave, ali potpisnik ovih redova, na osnovu svojih uvida u specijalizovanu literaturu, u potpunosti stoji iza tvrdnje da smo u poslednje dve-tri godine možda najaktivnija kulturna sredina u Evropi, a bespogovorno u samom vrhu u svetu, po broju napisanih teorijskih knjiga o naučnoj fantastici i žanrovskoj fantastici uopšte. Te knjige bi svojim pristupom, načinom obrada tema i nivoom analize, predstavljale čast za najznačajnije svetske kulture, ali je ipak najvažnije to što su iza ovih teoretičara, kao mentori, urednici ili izdavači, kao pojedinci ili institucije, stali naši, u međunarodnim okvirima nesporni intelektualni autoriteti. U kakvom se stanju svakovrsne konfuzije i vrednosne dezorijentacije nalazi savremeno srpsko društvo, najbolje govori to što ovaj vanserijski, fascinantni, do sada nedoživljeni, mimo svakog racionalnog poimanja postojeći lokalni izdavački i kulturni fenomen svetskog značaja - ovde prolazi potpuno neprimećeno. A treba podsetiti na skup iz decembra 2009. na Filozofskom fakultetu, koji su pod nazivom Naš svet, drugi svetovi i podnaslovom Antropologija, NF i kulturni identiteti zajedno organizovali Odeljenje za etnologiju i antropologiju i Centar za etnološka i antropološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu. Program manifestacije je najavio da će se sve odvijati po sekcijama i plenarno, a teme su bile Nacionalni i tuđinski identiteti (uspešno predsedavala dr LJiljana Gavrilović, koja je imala i zapažen referat o tehnologiji i svakodnevici), Motivi katastrofe u romanima DŽ. G. Balarda (pisac Dejan Ognjanović), Nacionalni heroj u domaćoj NF književnosti (mr. Ivan Đorđević), Svemir kao američki imperijalni prostor (Vladimir Ribić), Tuđini, tehnologija i identiteti (dr Danijel Sinani, koji se na skupu bavio i fenomenom NLO religija), Individualni i kolektivni identitet kao relaciono svojstvo ljudi i Tuđina u NF (prof. dr Bojan Žikić), Književna fikcija kao kulturna kritika (Gordana Gorunović), NF književnost kao antropološki misaoni eksperiment Iline i Dragana Jakimovski, kao i još neke izuzetne teme o kojima su pisali i govorili Zlatko Knežević, Vladimir Đoković... Sve je pre nekoliko meseci krunisano jednom, posebno za žanr, kapitalnom knjigom Naš svet, drugi svetovi. Dragoceni zbornik je priredio prof. dr Žikić, sačinjen je od većine pomenutih priloga, uz pridodati tekst Ive Nenić sa III programa Radio Beograda o ženama i ženskosti u NF. Srpski antropolozi, samouvereni, apsolutno kompetentni i žanrovski impresivno „potkovani”, oslobodili su se svih kompleksa. Na primer, LJiljana Gavrilović je svoj fascinantni rad Vodič iz Omelasa: akciona antropologija u glazuri od čuda o SF spisateljici Ursuli l e Gvin u antropološkom ključu iz zbornika Etnoantropološki problemi br. 2/2008, postavila i na sajt sa linkom: http://www.anthroserbia.org/Content/PDF/Articles/gavrilovic_vodic_iz_omelasa.pdf Nekako u isto vreme, Srpska akademija nauka i umetnosti je preko svog Etnografskog instituta objavila izvanrednu knjigu mr Ivana Đorđevića Antropologija naučne fantastike: Tradicija u žanrovskoj književnosti. No, stara srpska boljka: odličan, vrhunski sadržaj - neprimerena tehnička oprema! Mnogo više sreće imali su autori koji su svoje radove objavljivali u beogradskom Institutu za književnost i umetnost. U ediciji Nauka o književnosti (uporedna istraživanja), bez ikakvih grafičko-dizajnerskih kič-kinđurenja, sa jednostavnim tipografskim, slovnim rešenjima na naslovnim stranicama, elegantno prelomljeno i solidno povezano izašle su tri sjajne knjige. Sve tri je takođe sufinansiralo Ministarstvo za nauku Republike Srbije, koje je u jednom trenutku u nazivu posedovalo dodatak „i životne sredine”. Dr Bojan Jović je objavio Rađanje žanra, sa podnaslovom Počeci srpske naučno-fantastične književnosti. Autor uspešno i argumentovano uspostavlja paralele između NF dela prvih srpskih pisaca iz perioda 1889-1928. i njihovih inostranih žanrovskih srodnika (Flamariona, Poa, Verna, Velsa, Čapeka...), ali on očigledno dobro vlada i savremenim tokovima. Na primer, kiber-pankom i njegovim rodonačelnikom Vilijemom Gibsonom. Odličan uvod i u aksiologiju žanra! Zbornik Slovenska naučna fantastika na 414 stranica i pet jezika (srpski, ruski, engleski, poljski i italijanski) koji su uredili dr Dejan Ajdačić i dr Bojan Jović sadrži 16 studija vrhunskih eksperata iz različitih zemalja o slovenskim NF piscima, njihovim motivima, temama, kao i literarnim i filmskim naslovima. Za NF - kapitalno izdanje koje ima međunarodni značaj. Knjigu Metamorfoze vampira mr Marije Šarović čini dorađena verzija njenog obimnog magistarskog rada o vampirizmu kao literarnom motivu. Osvrnula se na nastanak narodnih vampirskih priča, mutacije izgleda krvopija tokom nekoliko vekova imaginarne evolucije, na njihove ikonično--funkcionalne odlike, arhetipsko, mitsko i folklorno, a sve prožeto sa primerima književnih dela: Borislava Pekića, Borisa Vijana, Ričarda Metisona (Ja sam legenda) i Sergeja Lukjanjenka (Noćna straža). Nekako najeksplicitniji i najsavremeniji, bar po temama i delima koja je obradio u svojoj knjizi Artefakt za svemirsko putovanje: ogledi o naučnoj fantastici (Heliks, Smederevo) bio je prof. dr Milan M. Ćirković (Beograd, 1971). Naučnik koji je doktorirao na njujorškom univerzitetu, vanredni profesor Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu i naučni savetnik Astronomske opservatorije u Beogradu, ispostavlja se, neka je vrsta srpskog Karla Segana. Serija naučno-popularnih emisija Kvark, koju je na NTV Studio B pre više godina ostvario sa dr Zoranom Živkovićem, i danas je gotovo neprevaziđena te vrste, a u svakom slučaju je reper za bilo koga ko bi se usudio da pokuša nešto slično. Heliks je posle tačno dve decenije ponovo objavio i kapitalnu Enciklopediju naučne fantastike dr Zorana Živkovića. Sada se svih 1.630 odrednica nalazi u samo jednom, tvrdo uvezanom tomu, sa sasvim novim ilustracijama u kolornim dodacima. Stožer srpske NF publicistike! Iako su danas F, H (horor) i NF najzastupljeniji u vizuelnim medijima, neuporedivo je manje vrhunskih eksperata koji se bave njima, nego onih koji su okrenuti beletristici. Tim je dragocenija teorijska knjiga mr Dragana Jovićevića Krugovi i kletve koja, pored pomenutog, na važnosti u Srbiji još dobija i time što je usmerena na ovde malo poznatu japansku scenu. Doslovno predstavlja prozor u jedan drugačiji svet! Magistar Nemanja Radulović (Beograd, 1978), inače asistent na predmetu Narodna književnost u okviru Katedre za srpsku književnost beogradskog Filološkog fakulteta, kod Službenog glasnika je 2009. u ediciji Književne nauke objavio teorijsko delo Podzemni tok. Podnaslov Ezoterično i okultno u srpskoj književnosti jasno označava koje aspekte pionirskih literarnih ostvarenja srpskih pisaca fantastičke orijentacije je izučavao, a obuhvaćeni period od vek i po (1800-1950) nagoveštava da predmeti posmatranja nisu bila samo dela koja se danas smatraju klasicima žanra. Osim Kandorom Atanasija Stojkovića iz 1800. godine, fantastičnim pesmama Sime Milutinovića Sarajlije iz perioda od 1826. pa nadalje, zatim romanom Sekund večnosti (iz perioda 1916-1921) i dramom Posle milion godina Dragutina Ilića iz 1889. (nesporno prvim srpskim i jednim od prvih svetskih pozorišnih NF komada), pa Jednom ugašenom zvezdom Lazara Komarčića iz 1902, ostvarenjem koje se danas smatra prvim srpskim NF romanom, kao i još nekim klasicima, Radulović se, u ovom kontekstu, na sasvim originalan način bavio i Isidorom Sekulić. Pored ostalih jasno navedenih razloga za ovakav naslov knjige, indiskretno je od strane njenog autora sugerisan i jedan drugi, možda i najvažniji - to što su naši pisci, koji su se ovde javno i otvoreno bavili ovim temama, oduvek bivali ismevani i omalovažavani od strane nedorasle sredine.