Festival monodrame Crne Gore, pa Jugoslovenski festival pozorišta jednog glumca, pa sada Međunarodni festival glumca, sve to u Nikšiću, za samo šest godina

      Da Slovenci nisu otkazali u poslednji čas, na okupu bi se našli teatri iz svih republika bivše Jugoslavije. Ljubljansko Mladinsko gledalište nije došlo navodno zbog toga što za izvođenje njegove predstave u Nikšiću nema potrebnih tehničkih uslova. Stigla su pozorišta iz Zagreba, Mostara i Skoplja. Stigla je, pravo sa novosadskog Infanta, Amerikanka Keti Randels. Srbiju je predstavljao Beograd (sa tri predstave), a Crnu Goru Podgorica i Bar. Ruskinja Jelena Trepetova izvela je monodramu "Koma", u koprodukciji Ruskog duhovnog teatra "Golos" iz Moskve i prijedorskog pozorišta. Na ovaj drugi podatak upozorio je Zoran Kostić, pisac "Kome", i javno uložio protest organizatoru zato što među zastavama zemalja učesnica nema i zastave Republike Srpske.
       Prvi Međunarodni festival glumca, koji je u Nikšiću održan od 26. juna do 1. jula, treća je, u poslednjih šest godina, transformacija praktično jedne iste pozoriše manifestacije. Organizovana je 1995, prvi i jedini put kao Festival monodrame Crne Gore. Potom je, u naredne tri godine, nosila ime Jugoslovenskog festivala pozorišta jednog glumca. Četvrti festival, prošlog proleća odložen iz poznatih razloga, nikada nije održan, niti će. U međuvremenu, promenio je ime i koncepciju. Nije više samo jugoslovenski, niti je rezervisan samo za pozorište jednog glumca. Uzgred da se podseti da su ostala još dva pozorišna festivala sa predznakom "jugoslovenski": dečji u Kotoru i festival najboljih predstava u Užicu.
      
       Pod istom kapom
       Petodnevni program sastavila su čak tri selektora od kojih jedan, kao reditelj, potpisuje predstavu u konkurenciji za nagrade (i dobija nagradu!). U kuriozitete mogao bi se uvrstiti podatak da je na festivalu glumca ustanovljena nagrada za najbolju predstavu, a glavninu predstava čine one u kojima nastupaju jedan ili dvoje glumaca. Takozvane male forme, što je formula koju je preuzeo nikšićki festival, dozvoljavaju, kao što se pokazalo, da se pod istu kapu stave različite produkcije: od umetnički ambicioznih do estradno-komercijalnih ili političke estrade ("De god sam bio, svud sam poginuo" Teatra Slavija iz Beograda). Moguće je da su neujednačenost u tom pogledu stvorili neujednačeni selektorski kriterijumi. U svakom slučaju, kvalitet je oscilirao od predstave do predstave. Među zanimljivije svakako ide "Gustsalon" zagrebačkog glumca Damira Šabana, jedan duhovito-ironičan kolaž autobiografskih ispovesti Antuna Gustava Matoša, sa vešto uklopljenim asocijacijama na političku istoriju Hrvatske i srpsko-hrvatskih odnosa (nagrada Šabanu).
       Politike je, ali u plakatskom smislu, najviše bilo u pomenutoj "Komi" koja počinje kao ljubavna priča a razvija se, bez dramaturškog reda, u neka kritička razmatranja ruske političke, socijalne i moralne situacije. Pisac Kostić je, odbacujući svaki prigovor, gotovo ukorio one koji nisu videli da je u predstavi reč o opasnostima od novog svetskog poretka (!) Nesporazuma nije bilo sa predstavom Makedonskog narodnog teatra. Četiri glumice (žiri je izdvojio i nagradio Slavicu Kovačević-Jovanovsku) u "Peščanoj slagalici" Bugarke Jane Dobreve ispovedaju, u izlomljenim fragmentima, sudbine usamljenih, neostvarenih, nesrećnih žena. Ruskinja Trepetova, koja živi u Banjaluci, igrala je na srpskom, a Amerikanka iz Nju Orleansa, koja u poslednje vreme živi u Beogradu, otpevala je na srpskom dve Bregovićeve pesme na svom "ličnom putovanju" kroz Jugoslaviju (nagrada žirija). Najsnažniji glumački utisak ostavio je očigledno Branislav Lečić koji u Kovačevićevom "Kontejneru sa pet zvezdica", kako je duhovito primećeno, kao Profesor brani stavove onih protiv kojih je svojevremeno držao vatrene govore na Terazijama (glavna nagrada festivala i nagrada publike).
       Teatarska istorija Nikšića beleži da je Gradsko pozorište osnovano 1928, a 1938. obustavilo rad i svu svoju imovinu u vrednosti od 10.000 dinara poklonilo "Zahumlju". Godine 1949. obnovljeno je kao Narodno i delovalo, u jednom razdoblju izuzetno uspešno, do 1964, kada je dekretom ukinuto. To je početak pozorišnog mrtvila koje se, u gradu od 80000 stanovnika, produžava skoro do današnjih dana.
      
       Kako se postaje profesionalac
       Nekad uzorna pozorišna zgrada, sa kićenim ložama, ubrzo je pretvorena u ruinu. "Razvlačio je ko je šta stigao", kaže Božidar Nikolić, poznati filmski snimatelj i reditelj, od septembra vršilac dužnosti direktora sveže osnovanog nikšićkog Gradskog teatra. Nikolić je rešen da obnovi pozorišno zdanje, prema novom projektu koji predviđa vraćanje prvobitnog izgleda zgradi. To bi, veli, stajalo 972.000 nemačkih maraka, dok su raniji projekti, sa gradnjom od temelja, kalkulisali sa sumama i do petnaest miliona. Kad bi posao mogao biti završen? Nikolić daje optimističku prognozu: "Godinu-dve pošto projekat bude usvojen." Jezgro mladog Gradskog pozorišta čine dojučerašnji amateri. Na pitanje kako se preko noći postaje profesionalac, Nikolić odgovara: "Čim je neko plaćen za ono što radi, on je profesionalac. Može biti samo dobar ili loš." Pozorište je spremno da stipendira svakog studenta iz Nikšića koji položi prijemni ispit na cetinjskom Fakultetu dramskih umjetnosti. Svakom reditelju su, napominje Nikolić, odrešene ruke da izabere glumce iz Crne Gore koje želi (što, uzgred rečeno, do sada nije bio slučaj). Primili bi u stalni radni odnos i profesionalce kad bi u Nikšiću mogli da im obezbede smeštaj. Nikolić priznaje da je ipak teško "odlepiti se" od amaterizma, savladati sujete, pošto svi misle da su najbolji i da sve znaju. Zapažanju u prilog govori i podatak da nikšićki glumci, s retkim izuzetkom, nisu viđeni na festivalskim predstavama.
      
       FELIKS PAŠIĆ