AUTOR: Mihael Hardt, Antonio Negri
DELO: “Imperij”
IZDAVAČ: “Arkzin”,
Zagreb 2003.

      Od kada se bavim postmodernom, a to naravno nije od juče, kolaju priče o njenom kraju, o tome kako je već dugo demode govoriti o postmoderni. Ili, od kada je Sloterdajk napisao da “bauk postmoderne kruži Evropom” i da su čak i vrapci na granama sve saznali o tome, traje ovaj ambivalentan odnos prema postmoderni. Ni Mihael Hardt i Antonio Negri, nekadašnji ideolog “Crvenih brigada” nisu u tom pogledu izuzetak. S druge strane, ni situacija sa Marksom nije drugačija. Posle pada Berlinskog zida i sloma komunizma izgledalo je da je njegova “nauka socijalizma”, kojom su se bar na istoku Evrope završavali svi udžbenici filozofije, konačno otpremljena u arheološki zamak istorije.” “Manifest komunističke partije” postao je turistički suvenir ili je bar tako izgledalo. Jer, tako je sa svim sablastima. Nikada ne možete znati kada će se ponovo pojaviti. Zato je Derida bio u pravu kad je svoje delo, koje kod nas još nije prevedeno ili čeka na objavljivanje, iz ne znam kojih razloga nazvao “Marksove sablasti”.
       Jedna od ovih sablasti iz dvehiljadite godine je svakako i ovo obimno delo, ova sonata za dve ruke, Hardta i Negrija koje se i pored visokog teorijskog dometa čita kao uzbudljivo literarno štivo o sudbini savremenog postmodernog kapitalizma i svetskog okoliša ili globalnog sveta koji je njegov proizvod. Tako se ovo delo može čitati ne samo kao “Manifest postmodernog kapitalizma”, kako ga nazivaju njegovi autori, nego i kao manifest antiglobalizma, odnosno antiglobalističkog pokreta, koji baštini teorijske domete postmoderne filozofije, na primer, Fukoove analize savremenog disciplinovanja koje nadzire i proizvodi samu ljudsku prirodu, ili Delezovu i Gatarijevu rizomsku mrežu savremenog šizofrenog kapitalizma koje iznutra razara sve poznate edipalne, porodične strukture, otkrivajući nemoć psihoanalize pred ovom novom biološkom moći koju i Hardt i Negri nazivaju biopolitikom, posvećujući joj najuzbudljivije strane ovog štiva. Ali, Hardt i Negri svoje analize savremenog kapitalizma utemeljuju daleko u istoriju sve do Dunsa Skota, Tome Akvinskog ili Franje Asiškog koji će na kraju postati uzor antiglobalističkim aktivistima ili komunista, pošto Hardt i Negri sami izjavljuju da nisu anarhisti nego komunisti. Recimo, komunisti novog svetskog poretka ili ovog postmodernog Imperijuma ili Carstva. S druge strane, njihov odnos prema postmoderni je ambivalentan, jer su postmodernisti samo “lakeji postmodernog kapitalizma” (postmoderna nije drugo nego “logika poznog kapitalizma”, što je poznata definicija Džejmsona iz sredine prošlog veka), dok su, opet, postmodernisti “kule stražare”, odnosno svetionici ovog postmodernog prelaza kapitalizma iz svoje moderne imperijalističke, kolonijalne faze u ovaj postmoderni “Imperijum”. U teorijskom pogledu, međutim, glavno postignuće Hardtovog i Negrijevog ogleda nije osvetljavanje ovog prelaza ili ova razlika između imperijalizma, epohe koja je završena sa krajem modernih nacionalnih, suverenih država i pojavom novih postnacionalnih konstelacija i ovog Imperijuma koji više nema prostorne i vremenske, istorijske granice čiji “subjekti” zato nisu više politički, nego hibridni postmoderni subjekti čija akcija nema prepoznatljivo mesto ili središte. Jer i sam Imperijum je čudovišna biopolitička (antropološka) struktura koja više nije samo ekonomska, struktura bez središta nego “ontološki vakuum” koji zato proizvodi homo tantume čija je politička delatnost jedno “prazno” političko odbijanje. “Manifest” zato počiva na ovom uvidu u ovu deontološku transformaciju savremenog kapitalizma iz ekonomskog u biološki pogon ili strukturu koju više nije moguće kritikovati sa nekog spoljašnjeg mesta, osim s ovog utopijskog ne-mesta “komunističke ljubavi”. To je, naravno, paradoks, ali ga Hardt i Negri bar nisu sakrili mitom o nauci socijalizma.
      
       NENAD DAKOVIĆ