Vreme iluzija

Izborom likovnih kritika Slobodana-Bode Ristića (biblioteka Ars figura), predstavljen je manji deo opusa ovog autora čija se plodna kritičarska aktivnost vezuje, pre svega, za Treći program Radio Beograda kao i list Politika (1977-1984), časopise Umetnost i Treći program. U ovom izboru načinjen je jedan pregled Ristićevog kritičarskog rada sa idejom da se markira magistralna linija njegovog autorskog doprinosa savremenoj likovnoj kritici.

U ulozi kritičara na delu, koji iz dana u dan prati događaje, Ristić je uglavnom pisao o ličnostima i pojavama koje su dominirale likovnom scenom u drugoj polovini 20. veka ali i istorijskim pojavama avangardi sa početka 20. veka. Primenjujući, pri tom, princip selektivnost za koji se u redakcijama izborio profesionalnim autoritetom, on u svojim eksplikacijama demonstrira jasan, izgrađen, dosledan i beskompromisni kritičarski stav.

Stasao kao kritičar u vreme aktuelnosti nove figuracije beogradskog kruga, Ristić je podržao umetničke koncepte Reljića, Kalajića i Otaševića, pokazujući pri tom svoj kritičarski afinitet, sluh za refleksije vremena i tzv. generacijsko razumevanje. U tom kontekstu, značajan je njegov autorski tekst “Kretanja u okvirima nove figuracije”, publikovan u okviru Beogradskog trijenala likovnih umetnosti 1977. u kojem Ristić-kritičar prima ulogu promotera nove figuracije. Ali, već 1979, Ristić je imao hrabrosti da demistifikuje Kalajićevo slikarstvo pod karaterističnim naslovom “Od patosa do konformizma”.

U svojim recenzijama Ristić je pored razumevanja načela klasičnih likovnih disciplina - slikarstvo, skulptura, grafika - meritorno pisao i o dizajnu, fotografiji i kompjuterskoj umetnosti još 1974. godine. Kao kritičar na delu, tačno je intonirao dešavanja u oblasti konceptualne umetnosti podržavajući u svojim osvrtima delatnost Studentskog kulturnog centra, značajnog punkta nove umetničke prakse sedamdesetih godina 20. veka. Tako je još 1982. pisao o retrospektivi (prvih deset godina) Raše Teodosijevića u Salonu Muzeja savremene umetnosti, anticipirajući stvarni autorski doprinos ovog umetnika uočen na Teodosijevićevoj pravoj retrospektivi, održanoj prošle godine u ovom muzeju. Paradigmatična kritičnost kritičara ogleda se i u Ristićevom tekstu povodom kontroverzne izložbe Miće Popovića otvorene 1979. u Umetničkom paviljonu na Kalemegdanu. Naime, tim povodom je pisao o fenomenu veliki umetnik a u slikarstvu Popovićevih Prizora prepoznao je nametljive, narativne poruke smatrajući to periodom dugogodišnje slikarske stagnacije posle raskida sa enformelom koji je, u tom duhu, povodom izložbe u Srpskoj akademiji nauka (1983), označio kao najznačajniji stvaralački period ovog slikara.

Pišući o relevantnim opusima, kontekstualizujući očekivane rezultate i proverena kritička tumačenja, Ristić analizuje umetnički jezik dodirujući kulturni i društveni kontekst. Tako, povodom retrospektive Olge Jevrić (1981) nepogrešivo smatra ovu umetnost jedinstvenom u posleratnoj evropskoj skulpturi žaleći opravdano što sredina nije imala sluha da realizuje Jevrićkine predloge za javne spomenike.

U zbiru razuđenih problemskih celina o kojima je pisao nije lako pouzdano označiti pravi Ristićev kritičarski afinitet. Ipak, može se reći da pored jakih autorskih pojava poput Otaševića, Šuteja, Iljovskog ili Olge Jevrić, centralno problemsko pitanje njegove kritike pripada apstraktnoj umetnosti, mišljenje koje delimo sa recenzentom Denegrijem. Pišući o retrospektivnim, problemskim i samostalnim izložbama u Beogradu ali i drugim centrima ondašnjeg jugoslovenskog kulturnog prostora, Slobodan Ristić je prevazilazio lokalne kriterijume zalažući se za kreativne standarde po kojima se kritičarska intervencija zasniva na neprikosnovenosti suda.