Elita

Sve češće se u našoj javnosti reč elita upotrebljava sa ironičnom intonacijom. Neko vreme se upotrebljavala sintagma politička elita kao sociološki pojam. Onda se konstatovalo da naša politička elita i nije baš elitna, mada bi trebalo da bude. Izvorni pojam elite znači odabrani najbolji deo društva, društvenog sloja ili profesije. Na to navodi i etimologija reči. Elita je imenice nastala od francuskog glagola élire izabrati, poznatog još u 11. veku, a koji potiče od latinskog glagola exlegere. Od tog glagola nastala je i imenica koja u mnogim evropskim jezicima, pre svega romanskim, označava političke izbore. Iz te porodice reči mi upotrebljavamo tuđicu elektorat za izborno telo. Kod Francuza reč elita u današnjem značenju reči postoji još od kraja 12. veka, u Engleskoj ju je, prvi put, tek 1823. godine upotrebio slavni romantični pesnik Bajron (1788-1824) u poemi „Don Žuan“ da bi opisao špansku elitu u doba svog paradigmatičnog ljubavnika. Sintagmu o kojoj je reč u ovoj kolumni, politička ili društvena elita, uveo je u društvenu nauku Vilfredo Pareto (1848-1923), italijanski ekonomist i sociolog, po obrazovanju inženjer, koji je u svom delu „Traktat o opštoj sociologiji“ (1916) izložio svoju teoriju o vladajućoj i nevladajućoj eliti, koje se bore za održavanje ili sticanje vlasti. Najironičnije reči o eliti napisao je Miroslav Krleža u zapisima „Devet krvavih godina“, 1924. godine: „Uzmite stupove elitnog, otmjenog, aristokratskog društva, u zlatu baroknih dvorana, obasjane blistavilom kristalnih svijećnjaka, u gala-odorama, u gardijskom glaseu, i u laku i u grimizu, maskirane i osvijetljene bengalskom vatrom tradicije, grbova i naslova, pak pogasite svetiljke, skinite im krinke... i namješteni patos tih historijskih fizionomija, svucite ih do gola, izbijte im kriva zubala, pak će se pokazati, da to nisu nikakvi plemići, ni božji pomazanici, ni junaci, nego stjenice, mizerije, obični svakodnevni ljudi, neinteligentnog niskog naboranog čela, seljačkih grubih ručetina i kostobolnih kostura“.