O fudbalu i umetnosti

Planetarno ludilo zvano Svetsko prvenstvo u fudbalu, koje u brazilske gradove dovodi oko tri miliona ljudi, a ovoj državi prihod od oko 11 milijardi dolara, bio je povod Svetlani Petrović, kustoskinji KCB-a, da realizuje izložbu o fudbalu i umetnosti. Krenuvši od činjenice da fudbal kao metafora života projektuje njegove različite aspekte i političke, i ekonomske, i medijske, i estradne, i estetske i umetničke, Petrovićeva je izabrala radove desetoro umetnika, učesnika Oktobarskih salona, koji na najbolji način potvrđuju ovu tezu. Kao borba između dva tima, fudbal je u metaforičkoj ravni sukob, beskrvni rat između naših i njihovih, što otvara političke implikacije ovog sporta.

Upravo militantnost navijačkih strasti bilo je polazište Zdravku Joksimoviću da realizuje instalaciju Najvažnija sporedna stvar na svetu u kojoj kreira navijačke šalove na kojima umesto naziva poznatih svetskih klubova ispisuje sintagme Večna pravda, Milosrdni anđeo, Neophodna žetva, Šokiraj i zastraši... što su sve dobro poznate šifre za ratne operacije NATO snaga sprovedene u raznim krajevima sveta bez odobrenja Ujedinjenih nacija. Igranje fudbala, kao privid normalnosti u jednoj takvoj prilici, za vreme vazdušnog napada NATO 1999. godine u Novom Sadu, povod je za video Ime igre Dragana Živančevića, koji sličan problem vidi iz drugačijeg ugla. Vezu nasilja, pre svega porodičnog i fudbala Zoran Naskovski razrađuje u radu Svadbeni poklon u kojem ispisuje nekoliko rečenica iz novinskih naslova poput bacio ženu kroz prozor jer mu je smetala dok je gledao TV prenos.

U autobiografskom diptihu Aut Slavimir Stojanović evocira period profesionalnog bavljenja fudbalom i trenutak kada je odmah nakon pobedonosnog gola za Voždovac trajno izuzet iz tog sporta zbog tuče nakon grubog starta protivničkog igrača. Iste godine je na poziv Fudbalskog saveza Jugoslavije dizajnirao grb reprezentacije za dres koji su igrači nosili na Svetskom prvenstvu u Francuskoj 1998. Diptih je zapravo fotografsko svedočanstvo o povredi sa sudbonosne utakmice, trenutku bola, ali i trenutku transformacije. Kao umetnik koji igra u prvom timu, poput fudbalera iz različitih evropskih klubova sa kojima se fotografiše i tako sugeriše poređenje statusa umetnika i sportiste, Uroš Đurić u svom Populističkom projektu želi da skrene pažnju i da je fudbal priča o etabliranosti, o mogućnosti razvoja.

Sada, naravno, tu postoji i priča o zloupotrebama, kao i činjenica da je fudbal danas u velikoj meri deo velikog biznisa, do te mere da više ne možete da se poistovetite sa ličnostima koje ga igraju. Najbolje je, možda, to definisao Zlatan Ibrahimović koji je prvi rekao: Niko od nas ne vredi toliko! Estetski, gotovo poetičan doživljaj fudbalske igre u svojim radovima razrađuju Bojan Bem, kojem je splet boja i linija terena za mali fudbal povod za likovnu igru, Marko Crnobrnja, kojem su čudesni trenuci igre razlog za skulpture, ili Miloš Tomić, koji je svojoj kolekciji otpadaka dodao i skup starih, probušenih, ižvakanih lopti... Perem ih u kući u kadi, cedim pesak, mulj i rečnu vodu iz njih. Sušim ih na novinama u dvorištu i ne mogu dovoljno da ih se nagledam. Kao da su devojke. Pored radova, vrednost izložbe je i nepretenciozan, ali veoma sadržajan katalog sa tekstovima autora izložbe, umetnika Leva Krefta, Ivana Ergića i Brankice Stanković. Mana je pomalo klaustrofobičan izlagački prostor u kojem radovi ne mogu da dođu do punog izražaja.