Život literarnog dendija

Danil Harms (iliti Danil Ivanovič Juvačov, kako je rođen), ruski i sovjetski pisac kod nas je najpoznatiji po famoznim Slučajevima, kratkim pričama sakupljenim pod ovim nazivom, zapravo vinjetama neodoljive apsurdnosti i otkačenog humora. U svojoj zemlji je ovaj jedinstveni pisac decenijama bio mnogo poznatiji po dečjoj literaturi kojom se bavio, što po vokaciji što silom prilika, usled represije režima koji je sa godinama postajao sve konzervativniji i nepoverljiviji prema nekadašnjim perjanicama avangarde. Poput mnogih umetnika koji su stvarali pod diktaturom, Harmsu je onemogućivan rad, bio je hapšen, proterivan, da bi umro tokom opsade Lenjingrada, u zatvoru, najverovatnije od gladi. NJegovo delo je svoju pravu popularnost dobilo tek kroz samizdate krajem šezdesetih godina prošlog veka, da bi oficijalno bio priznat tek u vreme glasnosti. Danas je prepoznat kao klasik čiji se uticaj oseća i kod najpopularnijih imena savremene ruske i svetske književnosti.

Odličan komad Mile Mašović Nikolić (koja se dosta i sama bavila dečjom književnošću) pokušava da, kroz niz kratkih segmenata, ispriča životnu priču ovog literarnog dendija koji je svoju pravu slavu dobio tek posthumno. Sam komad uspeva da pronađe ravnotežu između istorijskih i biografskih fakata, Harmsove poetike i univerzalne poente o položaju umetnika - čoveka uopšte, u represivnom društvu. Ova tri sloja su isprepletena i na najprirodniji način se sažimaju u jednu ličnu priču obojenu apsurdom i humorom, ali i dubokom melanholijom i tragizmom. Harms se pomalja kao biće od krvi i mesa, kao genijalni umetnik, uplašeni, ali opet hrabri građanin, ljubavnik pun zanosa ali i surovosti. Sama drama je vešto strukturirana, izbalansiranog ritma, scene su kratke, obično sa završnom poentom, ali istovremeno svaka dodaje jedan novi element opštoj slici koju u potpunosti sklapamo tek na kraju. Harmsov duh je sveprisutan, ali i druge istorijsko-umetničke reference, a posebno su zanimljivi segmenti koji promišljaju položaj i ulogu pozorišta u represivnim režimima.

Režija mladog makedonskog reditelja Angelča Ilievskog sa lakoćom prati poletan ritam teksta i fragmentarnu naraciju. Jednostavna u konceptu, efektna u realizaciji, sa nekoliko vanserijskih rešenja, režija Ilievskog je duboko inspirisana i prožeta neobičnom poetikom Harmsovih dela, njenom slobodom i originalnošću. Veliku pomoć u kreiranju tog sveta koji stalno visi na ivici apsurda, a gde apsurd ubrzano prelazi iz literature u mučnu svakodnevicu, reditelj je pronašao u nosiocu glavne uloge, mladom Dušanu Matejiću. Dirljiv i istovremeno neodoljivo smešan, sa koordinacijom i kontrolom tela poput majstora slepstika, Matejić svoj lik donosi snažno i sa mnogo empatije prema tragičnoj sudbini tog kompleksnog umetnika. Maštovita a opet vrlo funkcionalna scenografija (Veljko Stojanović), značenjski jasni kostimi (Ivana Milanović), kao i efektna i dramaturški odlično iskorišćena muzika i songovi (Darija Andovska) zaokružuju utisak o jednoj promišljenoj predstavi koja umnogome prevazilazi domete repertoarske.