Oni su činili “dušu i telo” NIN-a pre 70 godina

Povodom četrdeset godina od prvog broja NIN-a, Miloš Mišović (1916 - 2003), dugogodišnji urednik i istoričar NIN-a, podsetio je na “petoricu ljudi koji su činili dušu i telo predratnog NIN-a”: Veselina Maslešu, Svetu Popovića, dr Vojislava Vučkovića, Jovana Popovića i dr Otona Krstanovića. Tadašnji NIN je izlazio na osam strana, a kako je Mišović pre tri decenije primetio, u 26 predratnih brojeva NIN-a objavljeno je “414 analitičkih članaka, komentara, reportaža, izveštaja, kritičkih prikaza, osvrta i feljtona, od kojih bi mnogi i danas mogli konkurisati za svaku ozbiljniju publikaciju”. Uz sve to, piše Mišović, “NIN je u svakom broju objavljivao i kratke, gotovo telegrafske informacije sa podacima koji su rečitije govorili o pojedinim pojavama i stanjima od mnogih dugačkih tekstova”.

Sveta Popović i Veselin Masleša poginuli su kao borci u ratu i proglašeni narodnim herojima. Dr Oton Krstanović je uhapšen aprila 1941, sproveden u Gestapo, a tri meseca kasnije - obešen. Decembra 1942. agenti Specijalne policije su, iz zasede, ubili dr Vojislava Vučkovića. Jedino je Jovan Popović dočekao slobodu, ali je 1952. umro od posledica rata.

Slede značajni momenti iz biografija petorice “smelih žurnalističkih poslenika” koji su “na stranicama NIN-a ostavili izvanrednu hroniku o jednom burnom vremenu”.

Veselin Masleša

Brzoreki analitičar

Čovek koji je novinarski posao shvatao kao svoju političku misiju, u kojoj je partijsku politiku i kritiku tadašnjeg režima “prevodio na legalni jezik javne reči”, često je bio “gost” policije i stanovnik zatvorskih ćelija. U vreme kada su on i njegovi najbliži saradnici pokrenuli NIN i pretvorili ga u “tribinu progresivne misli”, za dve godine je samo deset meseci bio na slobodi.

Kao oštroumni mislilac i pouzdani analitičar, brzorek i uvek spreman da se sa strašću okomi na neku pojavu, ostao je u sećanju širokog kruga svojih prijatelja i saboraca. Takav je bio sve do tragičnog trenutka na Sutjesci 1943. kada ga je kuršum smrtno pogodio.

Sveta Popović

Novinar i borac

Iz koncentracionog logora u Francuskoj izašao je kao moler u odelu koje mu je “pozajmio” jedan stvarni moler, član francuske Komunističke partije. Od Pariza do Beča, opet uz pomoć francuskih komunista, prebacio se u tenderu jedne lokomotive...

Životni put čoveka koga se danas sećamo kao jednog od pokretača predratnog NIN-a, prekraćen je neprijateljskim kuršumom u jednom od poslednjih ratnih okršaja. Novinar, borac, revolucionar, pao je u prvim borbenim redovima. Poginuo je 1944. godine kao načelnik Glavnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda za Srbiju.

Jedan je od onih mladih Jugoslovena koji su svoje visoko obrazovanje, između dva rata, sticali u Pragu. Tamo je otišao da studira mašinsku tehniku, ali je na Filozofskom fakultetu slušao i predavanja iz žurnalistike, što ga je opredelilo da se po povratku u Beograd sa velikom ljubavlju posveti novinarskom pozivu.

Kao i njegov saborac Masleša, od prvih studentskih dana je pristupio naprednom pokretu. Prvi put je uhapšen 1926. godine, a do odlaska u Španiju nekoliko puta je “gostovao” u Glavnjači.

Dr Vojislav Vučković

Izrešetan mecima Specijalne policije

Jedan od dvojice glavnih urednika predratnog NIN-a, živeo je svega 32 godine i radio nepunih deset godina, a iza sebe je ostavio dela koja se stvaraju decenijama.

Bio je kompozitor, dirigent, kritičar i muzički estetičar, ali i revolucionar.

Kada je objavio studiju “Materijalistička filozofija umetnosti” imao je 24 godine, a kada je u osvit jednog decembarskog jutra 1942. pao izrešetan mecima agenata Specijalne policije, u njegovom opusu pored Prve, Druge i Treće simfonije ostali su herojski oratorijum na stihove iz NJegoševog “Gorskog vijenca”, simfonijska poema “Vjesnik bure” prema Maksimu Gorkom, muzika za balet “Čovek koji je ukrao sunce” i mnoga druga dela, zajedno sa nizom studija, kritika i eseja.

Jovan Popović

Otvaranje prozora

Kritika nije bauk, već potreba, tvrdio je Jovan Popović, jedan od pet osnivača i urednika predratnog NIN-a, zahtevajući da se prozori širom otvore, jer se suviše “mnogo paučine i nečisti nakupilo u nevetrenim sobama”.

Takvo stanovište o kritici zastupao je u predratnom NIN-u jedan od najborbenijih pisaca između dva rata, pesnik, autor zbirke stihova: “Lasta u mitraljeskom gnezdu”, novinar.

Kad je postao urednik predratnog NIN-a imao je 30 godina i bogato iskustvo u političkim raspravama i polemikama vođenim u raznim časopisima. Bio je jedan od najplodnijih pisaca u predratnom NIN-u sa čijih stranica je nemilosrdno šibao malograđanski mentalitet i konzervativna shvatanja u književnosti i umetnosti.

Jedini od pet pokretača i urednika predratnog NIN-a Jovan Popović je doživeo slobodu, ali nije dugo uživao u plodovima onoga za šta se u čitavoj karijeri borio. Umro je 1952. godine od posledica rana dobijenih u ratu.

Dr Oton Krstanović

Najstariji u redakciji

NJegovog imena nema u enciklopedijama. Retko se sreće i u pisanim hronikama iz vremena u kome je živeo i radio. Prijatelji i saborci ga ipak nisu zaboravili. U spisku od stotinu i pedeset novinara poginulih ili streljanih u toku Drugog svetskog rata, nalazi se i ime dr Otona Krstanovića.

Uhapšen je aprila 1941. godine. Iz beogradske Specijalne policije su ga istog dana, zajedno sa debelom fasciklom materijala, sproveli u Gestapo. Otuda nikad nije izašao. Obešen je.

U Beogradu je studirao tehniku, a u Frankfurtu je završio ekonomske nauke.

U NIN-u je pisao političke članke i uvodnike, ali se zbog čestih “susreta” s policijom nije potpisivao, čak ni inicijalima. Kao najstariji kolega u redakciji bio je veoma cenjen.