Hipoteke i tamjan

Krajem januara u Crnoj Gori su formirani Pokret za nezavisnu Crnu Goru i Pokret za SCG, čime je samo formalizovana već postojeća podela na dva bloka - pristalica za državnu nezavisnost i za zajednicu sa Srbijom. Da sve ipak nije crno ili belo, negde između, van blokova, ostali su perjanica crnogorske nezavisnosti Liberalni savez, SNP - najjača opoziciona stranka u čijem je programu očuvanje zajedničke države i NVO Grupa za promjene Nebojše Medojevića, koja je nedavno odlučila da se politički angažuje na narednim izborima. Konstituisanjem dva pokreta već je praktično najavljeno održavanje referenduma.

Uz državnu himnu “Oj svijetla majska zoro” 28. januara u Hotelu “Crna Gora” konstituisan je Savet Pokreta za nezavisnu evropsku Crnu Goru, koji čini više od stotinu članova iz skoro svih profesija. Na konstitutivnoj sednici, u prvom redu, sedeli su premijer i lider vladajuće DPS Milo Đukanović, predsednik crnogorske Skupštine i predsednik manje članice vladajuće koalicije SDP Ranko Krivokapić, rektor Univerziteta CG LJubiša Stanković, (politički ambiciozni) profesor matematike na Univerzitetu i osnivač nekoliko nezavisnih medija u Podgorici Miodrag Perović, koordinator Pokreta, inače aktivista NVO, Rade Bojović i predsednik Građanske partije (razočarani edž liberali) Krsto Pavićević.

U Savetu su, pored političara iz SDP i DPS, profesori, sportisti, režiseri, glumci, novinari, među kojima Branko Baletić i Radmila Vojvodić (režiseri), Jevrem Brković, Sreten Perović, Andrej Nikolaidis (pisci), profesori Nebojša Vučinić, Ilija Vujošević, akademik Mijat Šuković. Albanske stranke, koje zvanično podržavaju ideju o osamostaljenju, deklarativno su pozdravile osnivanje pokreta ali mu još uvek nisu pristupile jer to još nisu odlučili njihovi partijski organi. Uz već uobičajene fraze o izgubljenoj crnogorskoj državnosti i velikorsrpskom ugnjetavanju Crne Gore, konstituenti Pokreta za CG su poručili da im je najvažniji cilj - demokratski referendum.

Osnivače oba pokreta vreme nije poslužilo, pogotovu one iz ju-bloka čija je konstitutivna sednica održana dan ranije, 27. januara na Miločeru jer u Podgorici, kako su rekli, niko nije želeo da im izda prostorije. Sednica je kasnila jer su delegati Pokreta za evropsku SCG jedva došli zbog snega koji je blokirao Crnu Goru. Iako su na skup bili pozvani crkveni velikodostojnici, pojavio se samo iguman cetinjskog manastira Luka kao predstavnik mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija. Formiranje saveza za očuvanje SCG, u kome su članice sve opozicione prosrpske partije (izuzev SNP), vladajuća koalicija ocenila je kao priznanje činjenice da je referendum bliska budućnost Crne Gore, odnosno događaj na koji će se najkasnije čekati do februara 2006. godine (Branko Lukovac, bivši ambasador SCG u Rimu, koordinator Pokreta za nezavisnost).

Po sastavu, Pokret za SCG, čiji je prvi čovek bivši savezni premijer i funkcioner SNP u odlasku Zorana Žižić, u stvari je ono što prosrpske opozicione partije nisu uspele da naprave - jedinstven srpski blok nepopustljiv prema nameri vlasti da otcepi Crnu Goru od Srbije.

Pored loše socijalno-ekonomske situacije, građane Crne Gore zasad iz drugog plana brine i pitanje da li formalna polarizacija na dva bloka predstavlja opasnost od sukoba. Iako svakodnevno suočeni sa problemom kako preživeti do nove plate, Crnogorci nisu zaboravili specijalce ispred državnih institucija i medija u vreme kad je Milošević u Srbiji organizovao izbore, menjao Ustav, ratovao sa NATO..., kao ni juriš pristalica Momira Bulatovića na zgradu Vlade Crne Gore, tenzije između crnogorske policije i Miloševićeve Vojske Jugoslavije. Lukovac je na osnivačkoj skupštini Saveta pokreta rekao da će njegovi aktivisti građanima pokušati da objasne razloge zbog kojih Crna Gora ima prava na referendum, te da mu je namera da ublaži podele na pristalice i protivnike nezavisnosti, a nikako da ih produbi. Slične poruke stigle su, naravno i iz suprotnog bloka. Premijer Milo Đukanović, čija je stranka angažovana u pokretu za državnu nezavisnost, upozorio je nakon osnivanja Saveza za SCG njegove pristalice da “ne pokušavaju da testiraju pravni poredak države”, potencirajući to najpre, kako je rekao, zbog njegovih pojedinih zvaničnika. Iako nije poimenice navodio, premijer je aludirao na samog Žižića, koji je bio optužen zbog učešća u januarskim nemirima 1998. godine kada je sa kolegama iz SNP jurišao na zgradu crnogorske vlade.

SNP, iz kojeg bi Žižić uskoro mogao biti isključen zbog suprotstavljanja lideru Predragu Bulatoviću, više nije ratoborna, ostrašćena stranka, okrenuta “svetim srpskim” ciljevima i u sukobu sa svetom kao nekada, već je naprotiv umerenija, proevropski orijentisana pledirajući da bude građanska partija. Kao takva ona bi mogla biti umereni sagovornik vlastima za pripremu referenduma.

Žižićevi novi saborci iz pokreta su takođe uglavnom bivši SNP-ovci ili oni koji su ih podržavali: braća Danilo i Momčilo Vukašinović (Danilo je iz bivše savezne vlade iz vremena vlasti Slobodana Miloševića, te ambasador SRJ u Moskvi) i Momčilo Vuksanović (vođa nevladine organizacije Vijeće narodnih skupština, organizovane na plemenskom principu). Tu su i Emilo Labudović i Novo Vujošević, koji su SNP napustili sa Momirom Bulatovićem nezadovoljni njegovim okretanjem tadašnjem DOS-u, bivši predsednik Predsedništva SFRJ Branko Kostić i nekadašnji član tog Predsedništva Nenad Bućin, pesnik Ranko Jovović, kao i nekoliko bivših DPS-ovaca koji su tu partiju napustili nakon što je krenula kursem državne nezavisnosti: Đorđije Pribilović (bivši gradonačelnik Budve), Smajo Šabotić (bivši poslanik u Skupštini CG). U pokretu je i profesor Miodrag Jovanović, brat ubijenog glavnog urednika lista “Dan” Duška Jovanovića.

Na opasnost od produbljivanja podela upozorio je predsednik Saveta (GZP) Svetozar Jovićević, rekavši da se Crna Gora može voleti i bez svrstavanja uz vlast opterećenu lošim hipotekama, te očuvati zajednica bez “kađenja svetosavskim tamjanom”. GZP nije prihvatila ponudu da uđe u pokret nezavisnih iako joj je zamereno da “Crnogorci ne praštaju onima koji su u odsudnim trenucima sedeli na dve stolice”. Ako je verovati istraživanjima javnog mnjenja, po kojima je lider GZP Nebojša Medojević najpopularniji u Crnoj Gori, SNP i GZP bi mogli biti dobar tas između dva bloka. Liberalni savez koji je, u vreme ratnih pohoda sadašnjeg miroljubivog crnogorskog rukovodstva, bio proganjan zbog svoje indipendističke politike, posle bezbroj rascepa, polako stremi ispod cenzusa ili nešto malo iznad njega.

Mila Radulović

Sinergija za Evropu Osnivanje Pokreta za evropsku državnu zajednicu SCG prouzrokovalo je ostajanje po strani najjače opozicione partije - SNP-a, iz jedinstvenog fronta za zajednicu sa Srbijom Na Jovanjdan u Podgorici je osnovan Pokret za evropsku državnu zajednicu. Osnovna ideja i motiv što je Pokret zaživio je očuvanje zajedničke države Srbije i Crne Gore, i dok organizacija nije ni koalicija ni začetak nove stranke, reklo bi se da je ovo nasušna potreba i poslednja šansa za rastrzani i politički neproduktivni opozicioni i integracionistički blok. Inicijativa za osnivanje pokreta, kako NIN saznaje, potekla je od grupe intelektualaca, nestranačkih ličnosti sa blagoslovom mitropolita Amfilohija i patrijarha Pavla. Pokret će djelovati na platformi nadstranačke organizacije, okupljajući sve snage, političke i one koji su van politike. Kako se ne bi desilo da sudbina Pokreta u bilo kom trenutku zavisi od dobre ili loše volje pojedinih političara, Skupština Pokreta definisala je da se političari svih nivoa, lideri stranaka, njihovi potpredsjednici i visoki funkcioneri, uzdrže od angažmana na nekoj od čelnih funkcija Pokreta. Srpski narod ne može spasiti zajedničku državu bez sadejstva sa drugima, tako da je na osnivačkoj Skupštini pokreta, na Savindan, podrška došla i od četiri bošnjačko-muslimanske partije i 64 NVO. Pitanje je otvoreno na koji način će Pokret valorizovati svoju političku snagu i energiju a kako saznajemo, prioritet i prvi potez novostvorene organizacije je komunikacija sa mećunarodnim institucijama i ambasadama u SCG. Čitav scenario formiranja Pokreta izazvao je previranja u SNP-u i sukob sa Vijećem narodnih skupština. Za predsjednika UO Pokreta je izabran Zoran Žižić koji je zbog angažmana zamrzao funkciju potpredsjednika konstatujući da mu je državni posao značajniji od stranačkog interesa, dajući time signal javnosti da je očuvanje državne zajednice za veći dio rukovodstva SNP-a deklarativne prirode. Kada je Žižić izabran za predsjednika organizacionog odbora Pokreta za očuvanje Srbije i Crne Gore, SNP je saopštio da je potpredsjednik SNP-a, mimo odluke stranačkih tijela, prisustvovao tom skupu. Bilo kako bilo, SNP je odbio učešće u Pokretu. Poslanik SNP-a u republičkoj skupštini i sekretar IO stranke Momčilo Vučetić podsjeća da je SNP stvorena 1997. godine na principima borbe za zajedničku državu: “Sve predizborne koalicije u Crnoj Gori i postizborne koalicije u SRJ, u dugom periodu SNP ostvario je upravo na ovom njegovom temeljnom opredjeljenju - borbi za zajedničku državu. Žižićev pokret koji je formiran tajno, iza leđa SNP-a, najjače opozicione partije u bloku za zajedničku državu, ukazuje da je taj pokret produkt ličnih ambicija onih koji su ga formirali. Potpredsjednik NS Savo Đurđevac kaže da Pokret ima potpunu sinergiju za integrativne procese državne zajednice prema međunarodnoj zajednici, primarno prema Briselu. “Najprimarnije je da se afirmiše pozitivna energija koja postoji u Crnoj Gori i uputi prema snažnim faktorima međunarodne zajednice. Pitanje referenduma treba marginalizovati a do Brisela je da politikom pritisaka primora Đukanovića da se ostvare neposredni savezni izbori i načela Ustavne povelje”, ističe Đurđevac. Svojim učešćem na osnivačkoj skupštini Pokreta za evropsku Srbiju i Crnu Goru SNS je dao svoj puni doprinos i ovakvom vidu borbe za očuvanje zajedničke države, kaže potpredsjednik SNS-a Goran Danilović, izražavajući nadu da će čelni ljudi pokreta učiniti sve da u najskorije vrijeme Pokret bude potpun, tj. da mu se pridruži i SNP koji je zbog nesporazuma sa svojim potpredsjednikom Žižićem za sada po strani. “Važan nam je svaki glas kamoli cijele političke partije, jer samo zajedničkom snagom svih nas možemo očuvati Srbiju i Crnu Goru. SNS je uvidjevši nepostojanje podrške SNP-a za Žižićev angažman, tražio da svi lideri, potpredsjednici partija i njihovi visoki funkcioneri ne zauzimaju rukovodeća mjesta u Pokretu. Nije bilo razumijevanja za naš stav. Time je svađa iz SNP-a već nekako prenesena i na Pokret ali, ipak, vjerujemo da kao mudri i odgovorni ljudi možemo u hodu stvar popraviti”, ocjenjuje Danilović. Računica je možda gruba ali istinita - Žižić je uzdrmao SNP ali ujedinio opoziciju. Istjerao je na čistac Predraga Bulatovića. Pokretu za evropsku SCG je važna podrška birača SNP-a , što su oni, svojim brojnim prisustvom na osnivačkoj skupštini Pokreta, već pokazali. Kako NIN saznaje, na izborima za Skupštinu SCG, Pokret će imati svoju poslaničku listu. Tatjana Nikolić