Prezir prema životu i smrti

Duboko uverenje prosečnog Srbina da su za sva naša stradanja u prošlom veku krivi Nemci i Vatikan nije više podložno promenama. Oni kojima se ovakvo tumačenje prošlosti ne dopada njegovo utemeljenje vide u iracionalnoj teoriji zavere. Zastupnici, pak, u istorijskim činjenicama. Niko ga, međutim, ne osporava, tretirajući ga gotovo kao deo mentalnog sklopa Srba.

Već i zbog toga izbor novog pape, u kojem su se u jednoj osobi, posle nekoliko vekova, stekli i Nemac i katolički poglavar, ne može kod Srba proći bez pojačanih emocija. Čak i da se zaboravi (tri nedelje pre moskovske proslave, u prisustvu kompletne svetske političke elite, 60. godišnjice pobede nad “silama osovine”) na Hitler-jugendovske početke Jozefa Racingera. Uostalom, već odavno se ne govori o nemačkim, već o nacističkim zločincima, a ni Aušvic, u retoričkim nadmudrivanjima sa političkim primislima, nije nemački već poljski... Papa, zastupnik Isusa Hrista na zemlji, sa naci, makar i krvlju neuprljanom, mladošću samo je tačka na i u tom procesu razdvajanja jedne velike nacije i jednog velikog zločina.

Time je Katolička crkva još jednom pokazala da sporo, možda ne i do kraja svesno, ali dosledno pegla neravnine koje oseća kao prepreke u svom širenju. Sada je iskoristila medijski bum kojim ju je bolesni starac Karol Vojtila, pretvarajući se u pepeo, na trenutak iz pepela (ili, pre, iz duboke krize, izazvane brojnim skandalima i okoštalošću) uzdigao.

Papa Jovan Pavle Drugi bio je zvezda, u rangu pop idola i sportskih šampiona. Iako je osuđivao i prezirao potrošačko društvo, govoreći o njemu kao o zlu, a o zapadnom, liberalnom svetu kao o “civilizaciji smrti”, na vreme je shvatio ulogu medija u širenju vere, i televizijske kamere su mu tokom umiranja, kada je budio sažaljenje i kod zakletih nevernika, kao i tokom sahrane, to velikodušno vratile. Investicija u medije se isplatila. Šta drugo, uostalom, očekivati od Crkve koja se globalizovala četiri veka pre Mekdonaldsa?

Smena na čelu Vatikana pretvorila se u hepening, šou za milione, u novu senzaciju za mase na trenutak umorne od medijskog konzumiranja lepotica, seksa i filmova strave. Da li je, međutim, hrišćanstvo time dobilo? Ne. U Evropi je vernika sve manje, baš kao i humanosti prema bližnjima, nevezano za veru, koji oko nas umiru u mukama ravnim onima Jovana Pavla Drugog, ali bez ičije samilosti i pažnje. I bez televizije, naravno.

Tako da poslednjih nedelja nisu trijumfovali hrišćanska vera i ljubav, već mediji i Vatikan, čvrsto uređena, centralizovana organizacija, sa trajnim političkim ambicijama. I sa malo želje da sebe preispituje, a sa još manje da greške prizna.

Pa hrvatska Katolička crkva ne žali truda da od Si-En-Ena zatraži izvinjenje jer se Kristijana Amanpur usudila da tokom sahrane Jovana Pavla Drugog u njegove “kontroverzne beatifikacije” ubroji i proglašenje Alojzija Stepinca blaženim. Novinarka čuvene TV stanice pomenula je i ustaše i njihove pogrome protiv Srba, i to da su pronacistički režim u Hrvatskoj i tamošnja Katolička crkva bili gotovo saveznici tokom Drugog svetskog rata...

Što se u Hrvatskoj, naravno, uporno i prilježno negira, dok se uporedo, kao ovih dana, u Saboru donosi Deklaracija o antifašizmu. Uz tvrdnje, iznete i na tamošnjoj državnoj televiziji, da su Hrvati prvi počeli borbu protiv fašizma (kad je Musolini iskazao aspiracije prema Istri), a poslednji je završili (protiv Miloševićeve Srbije). I da su, u odnosu na broj stanovnika, Hrvati bili u svetu najbrojniji borci protiv nacističkog zla.

Tako brižljiv odnos prema poželjnoj verziji prošlosti Srbi nikada nisu gajili. Koliko su nemarni prema svojim žrtvama, toliko ih se tiču i one koje su naneli drugima. Prezir prema živima odavno smo izjednačili sa prezirom prema smrti. Da je suprotno, u Srbiji bi se, između ostalog, dostojnije obeležilo 60 godina od nestanka fabrike smrti Jasenovac, a ne bismo, u danima kad se ceo svet priseća strahota nacizma, mi sami, naši mediji, sopstveni udeo u stradanju tretirali kao protokolarnu, tamo negde petu-šestu vest po važnosti. I ne bi otkrivanju spomen-ploče žrtvama Jasenovca u memorijalnom parku holokausta u Wujorku, gde živi nekoliko desetina hiljada Srba, prisustvovalo njih – 60. Sa sve diplomatskim predstavnicima. Našim, hrvatski se nisu pojavili.

Dok je tako, a tako će i biti u ovom narodu u kome je, po stihovima Matije Bećkovića, “bilo ovo i ono, pa se prepiralo”, nikada se nećemo suočiti ni sa Srebrenicom. Nije to pitanje ni odsustva dobre volje, ni kolektivnog zagovaranja zločina bez kazne, već navike da se živi u magli.

Početak trećeg milenijuma Srbi su dočekali kao narod koji sve relativizuje i ništa ne drži iznad gliba dnevne politike i noćnih obračuna. Zaboravljaju se, sa gotovo podjednakom ravnodušnošću, i naše i njihove žrtve, kao što se olako beatifikuju zločinci koji su se odrekli ovog ili onog Boga, ako su ga ikada i upoznali.

Iako su mnogi evropski narodi, hodajući kroz istoriju, znali da padnu nedostojno nisko i uspevali da se vrate sopstvenoj ličnoj karti, oni koji žive na razvalinama stare Jugoslavije teško uspevaju da nauče bilo šta iz njihovog traumatičnog iskustva. Kako se, dakle, preskače sopstvena senka iz prošlosti? Možda bi Srbi o ovome mogli štošta da nauče od “iskonskih neprijatelja” Nemaca i Vatikana.