Dijalog umetnosti

Na kulturnoj mapi ovih prostora Galerija Nadežda Petrović iz Čačka zauzima jednu od istaknutijih pozicija. Wen umetnički identitet vezuje se (uglavnom) za Memorijal Nadežda Petrović, koji je osnovan godinu dana pre Galerije, odnosno 1960, tako da se evolutivni tok Memorijala može pratiti paralelno sa radom Galerije. S obzirom na to da je to jedina izložba te vrste koja se održava u kontinuitetu, ona je ujedno i najstarija manifestacija likovne i vizuelne umetnosti na prostoru bivše SFRJ, odnosno današnje SCG.

Memorijal, baš kao i istoimena umetnička galerija, nosi ime slavne srpske slikarke Nadežde Petrović (1873. Čačak – 1915. Valjevo), koja se smatra začetnicom srpske moderne umetnosti. Verujući da umetnost nema granica, ona petnaest godina pre formiranja Jugoslavije promoviše ideju okupljanja južnoslovenskih umetnika i 1905. osniva prvu jugoslovensku umetničku koloniju u Sićevu. Interesantna je i koincidencija da je Galerija od 1965. smeštena u zgradu (prošle godine proglašenu za spomenik kulture) u kojoj se nalazila Ženska zanatska škola, koja je podignuta 1911. zahvaljujući dobrovoljnim prilozima čačanskih gospođa za žensku radničku školu, dok je u isto vreme Nadežda Petrović držala borbene govore o pravu žena.

Četiri decenije nakon dobijanja postojeće zgrade Galerija je dobila svoje novo ruho, tako da se 23. memorijal održava u donekle proširenom i osavremenjenom prostoru. Usled adaptacije Galerije, Memorijal se održava sa godinom dana zakašnjenja (otvaranje je zakazano za 15. oktobar) a upravo je za vreme njegovog planiranog održavanja, tj. 2004. bila vezana početna koncepcija ovogodišnjeg Memorijala. Kako ističe direktor Galerije Milica Petronijević, namera organizatora bila je da se Memorijal veže za Prvu jugoslovensku umetničku izložbu koja je održana 1904:

- Međutim, shvatili smo da bismo na taj način samo ponovili ono što je već viđeno u Vršcu, Pančevu i Cetinju, a Zoran Gavrić, selektor Memorijala, podsetio nas je da je Nadežda Petrović pre sto godina otišla u svet i vrlo hrabro odvela Srbiju u Evropu, i Evropu donela kod nas. Hteli smo da napravimo iskorak da ne budemo samo u geopolitičkom okruženju jugoistočne Evrope ili Balkana, već da vidimo gde smo to u svetu i možemo li ponovo da komuniciramo sa Nemačkom ili konkretno sa Minhenom u koji je Nadežda tada otišla. Memorijal je tokom svoje istorije uvek bio žarište, odnosno prizma kroz koju su se prelamala sva događanja na savremenoj likovnoj sceni i to potvrđuje i 23. memorijal. On ispituje mogućnosti savremenog susreta i dijaloga umetnika dva prostora: Srbije i Crne Gore i Nemačke, prostora u kojima se Nadežda, pre stotinak godina, prvenstveno formirala kao umetnik.

Na taj način Memorijal nastavlja da umetnicima sa ovih prostora daje mogućnost preispitivanja sopstvenog dela u odnosu na druge (ovog puta umetnike iz Nemačke), što je oduvek i činio. Naime, ova tradicionalna bijenalna manifestacija je od svog osnivanja pa sve do 1990. imala jugoslovenski karakter, tokom devedesetih silom prilika bila okrenuta prostoru SCG, da bi od 2000. njeno interesovanje bilo usmereno ne samo na zemlje iz bivše SFRJ već i južnoslovenski prostor jugoistočne Evrope. Tokom vremena varirao je i princip organizovanja Memorijala koji se kretao od revijalnih, preko salonskih do selektorskih i tematskih izložbi. Ovogodišnji Memorijal takođe nudi neke novine u odnosu na dosadašnje tako da nema temu, predstavlja radove umetnika sa prostora SCG i Nemačke i to samo dela video- umetnosti. Selektorski tim 23. memorijala čine Zoran Gavrić i Vladimir Vukićević a izabrani umetnici-učesnici su: Peter Velc, Natalija Vujošević, Anica Vučetić, Kristine de la Garene, Dragana Žarevac i Milica Stevanović.

Po rečima naše sagovornice, samo od sebe se nametnulo da na Memorijalu budu zastupljeni samo umetnici koji se bave video- umetnošću:

- Kada smo shvatili da je to tako, i selektor i mi smo insistirali na tome. Video-art nije ništa novo kod nas u galeriji niti na domaćoj sceni ali smo mu pristupili kao jednom problemu, odnosno savremenom likovnom jeziku i na taj način je i tretiran.

Galerija se može pohvaliti i svojim fundusom koji broji preko pet stotina radova grupisanih u nekoliko zbirki: Nadežda i savremenici, Jugoslovensko slikarstvo druge polovine 20. veka, Savremena umetnost, Spomen zbirka Bogića Risimovića Risima i Zbirka karikatura Pjera Križanića. Spomen zbirka Bogića Risimovića Risima nalazi se u zgradi poznatoj kao Galerija Risim koja takođe pripada Galeriji Nadežda Petrović.

Svi radovi koji se nalaze u fundusu otkupljeni su ili dobijeni na poklon sa izložbi u Galeriji. Najveću pažnju svakako privlači dvanaest slika Nadežde Petrović smeštenih u posebnu spomen-sobu koja je deo nove stalne postavke, otvorene 22. septembra. Ujedno to je i prva izložba u novoadaptiranom prostoru. Pored dela Bete Vukanović, Save Šumanovića, Milana Konjovića, Petra Lubarde, Miće Popovića i mnogih drugih velikih imena istorije umetnosti, od ove godine deo stalne postavke su i radovi Čedomira Vasića, Dragana Karayića, Branimira Karanovića, Olivera Musovika, Vladimira Nikolića, Valentina Stefanova, Dragoljuba-Raše Todosijevića i Miodraga Krkobabića. Izloženi eksponati obuhvataju period od početka 20. veka do prvih godina trećeg milenijuma tako da je primenjen hronološko-istorijski princip. Pokretnim zidovima postavka je raščlanjena na prostorne celine, tako da su radovi podeljeni u nekoliko problemskih i tematskih grupa, pri čemu se tretiraju određeni problemi u umetnosti 20. veka.

Po rečima Milice Petronijević, celokupan program Galerije proističe iz samog Memorijala i nosi njegove odlike i zadatke a to je da se predstavi aktuelna likovna scena i da se u nju utisne svoj pečat. U tom svetlu treba posmatrati i do sada priređenih 278 izložbi kao i preko hiljadu umetnika koji su svoja dela izlagali u Galeriji:

- Sve što smo uradili ima značaj u našoj delatnosti ali ono što beleži određeni pomak je izdavačka delatnost koja u nekoliko izdanja pokazuje ozbiljniji pristup monografskim radovima. To su monografija Bogića Risimovića Risima, katalog Branibora Debenjkovića kao i knjiga o maloj zbirci Siniše Paunovića. Istakla bih i to da Galerija svoje izložbe predstavlja ne samo publici širom Srbije i Crne Gore, već i u inostranstvu. Galerija ima značajan i pedagoški rad što joj zajedno sa njenim ostalim delatnostima daje vrlo jasnu društvenu ulogu.

Olivera Vukotić