Jugoslovensko strašilo nad Etiopijom

Prekomerna jugonostalgija u Srbiji umanjuje kvalitet političke analitike u našoj zemlji kada je u pitanju analiza drugih država koje praktikuju federalizam. Analitičari pod utiskom događaja iz devedesetih olako preslikavaju jugoslovenski usud na Etiopiju konstatujući kako „zli etnonacionalizmi“ razaraju još jednu državu. Na prvi pogled, etiopski kontekst, po svojoj etničko-religijskoj komponenti i ekskurziji u komunizam, uistinu može podsećati na Jugoslaviju. Međutim, svako dalje poređenje je svrsishodno isto koliko i poređenje aviona poljoprivredne avijacije sa najnovijim boingom 747. Kolokvijalno rečeno, Etiopija je „Jugoslavija-na-kvadrat“. U Etiopiji živi oko 90 etničkih grupa, od kojih njih petnaestak broji više od milion stanovnika. Preciznu procenu je teško izneti zbog konstantnog rasta populacije za više od dva odsto godišnje. Upravo je rast populacije nešto sa čime se Jugoslavija mučila čak i u svojim dobrim godinama. Religijska struktura u Etiopiji je takođe složenija nego u Jugoslaviji. Pored gotovo ujednačenog islama i (većinski pravoslavnog) hrišćanstva, prisutne su još i brojne tradicionalne afričke religije, kao i mala, ali u jednom istorijskom periodu uticajna, jevrejska zajednica (Beta Israel). Činjenica da se etničke i religijske linije podele ne podudaraju u potpunosti dodatno usložnjava situaciju. Na prostoru Etiopije se govori više od dvanaest jezika, od kojih su dva najveća − oromo i amharski − potpuno različiti, što onemogućava „spontano razumevanje“ kao što je to bio slučaj u Jugoslaviji. Poslednja i najznačajnija razlika između Etiopije i Jugoslavije je u njihovom identitetu. Za razliku od jugoslovenskog identiteta, koji je nastao naprečac, uz provodadžisanje velikih sila koje nisu znale šta da rade sa slovenskim narodima i teritorijama koje su bile na strani poraženog agresora u Prvom svetskom ratu, (pan)etiopski identitet ima duboke korene. Etiopsko carstvo postojalo je od XIII veka suštinski neprekinutim kontinuitetom do 21. marta 1975. godine. Kroz svoju dugu istoriju carstvo se oduprlo brojnim stranim osvajačima: Sultanatu Adal, Mamelucima, Osmanlijama i italijanskom kolonizatoru. Uspelo je, takođe, da prevlada i razne unutrašnje secesionističke težnje različitih regionalnih kraljevstava kao, na primer, Šoa i Ifat, razne zilotske sunitske frakcije koje su podsticali susedi, kao i poslovično neposlušno etiopsko sitno plemstvo. Unutrašnja ravnoteža održavana je kombinacijom dodeljivanja različitih tipova autonomije i upotrebe sile. U tom kontekstu trebalo bi posmatrati i sukob koji je otpočeo u noći između 3. i 4. novembra 2020. u severnoj provinciji Tigraj. Politička partija Narodnooslobodilački front Tigraja (NOFT) je suvereno vladala Etiopijom od juna 1991. godine, iako etnička grupa Tigraj broji tek nešto manje od sedam miliona stanovnika u odnosu na 109 miliona stanovnika, koliko ih u Etiopiji ukupno ima. Situacija se menja u aprilu 2018, kada na talasu narodnog nezadovoljstva na vlast dolazi Abij Ahmed. U periodu od 2018. do 2020. premijer Abij sprovodi niz reformi pod nazivom Medemer (sinergija, jedinstvo), sa ciljem da prevlada etno-religijske tenzije i oživi panetiopski identitet, kako često sam kaže, evocirajući duh cara Menelika II (1844–1913). U isti mah to je izazvalo i oduševljenje i ogorčenje. Abijeve pristalice hvale njegovo relaksiranje političke situacije, koje je usledilo nakon oslobađanja političkih zatvorenika, promovisanje rodne ravnopravnosti, postizanje dugoočekivanog mira sa Eritrejom (zbog čega je Abij dobio i Nobelovu nagradu za mir), razvoj železnice i završetka projekta „Renesansa-brana“, što bi moglo da udvostruči bruto društveni proizvod Etiopije. S druge strane, kritičari optužuju Abija za meku diktaturu s obzirom na to da je njegova Partija prosperiteta asimilizovala druge političke partije i u parlamentu ima čak 512 od 547 poslaničkih mesta. Zapravo jedina parlamentarna opozicija Abiju je pomenuti NOFT iz Tigraja. Povod za trenutnu krizu u Tigraju je bilo Abijevo odlaganje izbora zakazanih za avgust 2020. Kao razlog Abij je naveo pandemiju virusa korona, a opozicija činjenicu da Abij nije dobro stajao u izbornim anketama. Pravi uzrok sukoba je nezadovoljstvo čelnika NOFT-a zbog gubitka vlasti i privilegija koje vlast sa sobom nosi. Od septembra 2020. NOFT, koji je na vlasti u Tigraju, aktivno sabotira centralnu vladu, a situacija kulminira 4. novembra oružanim napadom na severnu komandu etiopske armije. Istini za volju, Ustav Etiopije dopušta mogućnost secesije, ali svakako ne dopušta da se kao sredstvo secesije koristi napad na vlastite vojnike. Prisetivši se paralele sa Jugoslavijom, može se reći da je Abij uradio ono za šta JNA nije imala hrabrosti početkom sukoba u Jugoslaviji – stao je separatizmu „nogom za vrat“ i okončao vojni sukob pobedom, zauzevši Mekele, glavni grad Tigraja 28. novembra 2020. To je svakako mala uteha za oko 50.000 izbeglica, koji željno čekaju povratak u normalu. Političko rešenje situacije će potrajati i biće u duhu već pomenute etiopske istorije duge devet vekova. Etiopija se neće raspasti kao Jugoslavija, jer za razliku od jugoslovenskog, etiopski identitet ima mnogo dublje korene, a Etiopija ima razrađene mehanizme rešavanja unutrašnjih sukoba. Na samom kraju trebalo bi istaći da se u stručnim krugovima specijalizovanim za podsaharsku Afriku trenutna kriza u Etiopiji ne dovodi u vezu sa Jugoslavijom. Pomenute paralele i sličnosti suštinski služe za razonodu domaćeg javnog mnjenja i eventualno usmeravanje unutrašnjeg političkog diskursa.