Mi, angloholičari

Kad mi je čitalac Vlada Stojković predložio da napišem nešto o engleskim složenicama zvanim portmanteau words, pomislio sam: izvin’te, čitaoče, ali ovo je rubrika o srpskom a ne o engleskom jeziku. Onda sam malo pogledao literaturu i zaključio da, bar kad je leksika u pitanju, nijedna pojava u engleskom jeziku ne ostaje bez odraza u srpskom. Portmanteau words (portmanteau je imenica francuskog porekla koja označava jednu vrstu dvodelnog kofera) naziv je za složenice sastavljene od skraćenih osnova obeju reči, kao brunch (prepodnevna užina: od breakfast i lunch), fanzine (popularni časopis namenjen ljubiteljima određene teme: od fan i magazine), newscast (vesti ili dnevnik na televiziji: od news i broadcast), camcorder (kamera s trakom za snimanje zvuka: od camera i recorder), seascape (morski pejzaž: od sea i landscape), edutainment (nastava s elementima zabave: od education i entertainment), telegenic (koji lepo izgleda na ekranu: od television i photogenic), skyjack (izvršiti otmicu u avionu: od sky i highjack), electrocute (pogubiti na električnoj stolici: od electric(al) i execute) i slično. Takva su i neka imena, česta u medijskom jeziku, kao Amerindian (od American Indian – Indijanac, da bi se razlikovao od Indijca – Indian), Bollywood (popularni naziv za indijsku filmsku industriju, od Bombay i Hollywood), Oxbridge (zajednički naziv za univerzitete Oksford i Kembridž), Brangelina (kako su se u popularnoj štampi zvali Bred Pit i Anđelina DŽoli, nerazdvojan par od 2005, kad su se upoznali, pa do 2019, kad su se zvanično razveli). Neka od takvih imena odavno su poznata i kod nas: Bitlsi (Beatles, od beat, ritam, i beetle, buba), Mapeti (Muppet (od marionette i puppet, lutka), Bregzit (Brexit, od British i exit, izlazak). Još je duži spisak pozajmica s malim početnim slovom, uglavnom u naučnoj terminologiji: smog (od smoke, dim, i fog, magla), motel (od motor i hotel), moped (od motor i pedal), genom (od gene i chromosome), modem (od modulator i demodulator), kiborg (od cybernetic i organism), botoks (od botulinus /vrsta bakterije/ i toxin), endorfin (od endogenous /endogeni, unutrašnji/ i morphine, morfijum) itd. Samo u jednom slučaju, čini mi se, englesku reč smo preveli: englesko workaholic (od work i alcoholic), „zavisnik od rada, ko danonoćno radi“ kod nas je dalo radoholičar, s prevedenim samo prvim delom složenice.