Viša i niža božanstva

Beogradska internacionalna nedelja arhitekture - BINA ove godine obeležava 17. izdanje. Od svojih početaka do danas prerasla je u pravi festival koji traje duže od mesec dana, te sam pojam i smisao arhitekture promišlja na daleko kompleksniji i slojevitiji način od onoga što su prvoloptaške predstave onih koji nisu „iz struke“. Ulazak ove manifestacije u milje kulturnih dešavanja najočigledniji je kroz bogat izložbeni program, a u širem smislu i kroz pažljivo negovanje onoga što nazivamo „kulturom življenja“, a što je na suštinski način povezano sa stanovanjem i boravkom u sve kompleksnijim i haotičnijim urbanim zajednicama današnjice. Ovogodišnje izdanje BINA biće održano od 26. maja do 7. jula u mnoštvu različitih prostora, a uz već pomenute mnogobrojne izložbe, kao jedan od najpopularnijih programa poslednjih godina su se profilisale i vođene šetnje kroz beogradska naselja, reprezentativne građevine i enterijere, ali i gradove širom Srbije. Takođe nas očekuju i brojni edukativni programi, seminari, radionice, te drugi programi posvećeni arhitekturi i životu u urbanim sredinama. Među pet ovogodišnjih izložbi BINA, dve su paradigmatične za omaž istorijskom nasleđu s jedne i aktuelnom arhitektonskom trenutku s druge strane. Izložba Nikola Dobrović – Pod zastavama modernih pokreta (otvaranje 24. maja u Galeriji SANU) organizovana je povodom 125. godišnjice rođenja akademika prof. Nikole Dobrovića (1897–1967) i kao svoju osnovnu motivaciju ima zaborav koji je prekrio svest o ovom velikom čoveku srpske arhitekture i kulture, ali i one šire – jugoslovenske u kojoj je proveo dobar deo svog života i radnog veka. Okolnosti su učinile da Nikola Dobrović na teritoriji Srbije ima podignuto samo jedno zdanje, ansambl Ministarstva odbrane i Generalštaba u Ulici kneza Miloša u Beogradu. NJegovo, po mnogim shvatanjima, najveće i najznačajnije delo teško je urušeno u NATO bombardovanju 1999. godine i do danas je mahom neobnovljeno. Autori izložbe su Marta Vukotić Lazar i Bojan Kovačević, a autorka izložbene postavke je Marina Dokmanović. Izložba Nagrade i konkursi 2021-2022. iza svog svedeno-formalnog naziva krije vrlo atraktivan i aktuelan program. Na njoj će od 26. maja u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda biti predstavljena pobednička rešenja odabrana na sedam recentnih arhitektonskih konkursa za grad Beograd, koje su organizovali Udruženje arhitekata Srbije (UAS) i Društvo arhitekata Beograda (DAB). Imajući u vidu urbanistički bum u Beogradu i logističke izazove koje razvoj višemilionskog grada sa sobom nosi, publici će biti zanimljivo da se upozna sa arhitektonsko-urbanističkim predlozima kojima je stručni žiri dodelio prve tri nagrade. Na izložbi će biti zastupljeni konkursi za: deo bloka između ulica Kralja Milana, Svetozara Markovića, Nemanjine i Kralja Milutina u Beogradu; izgradnju–proširenje postojećeg depoa Narodne biblioteke Srbije; paviljon Muzeja savremene umetnosti u Beogradu; kreativno-inovativni multifunkcionalni centar „Ložionica”, Mostarska petlja, Beograd; metro stanicu linije 1 (faza 1) beogradskog metroa; nove zgrade Fakulteta muzičke umetnosti i Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu. Izložbu će pratiti predavanja i šetnje sa autorima koji će nas, i na izložbi i na samim lokacijama, bolje upoznati sa svojim idejama. Među desetak šetnji i izleta koje BINA ove godine organizuje, a za koje se uvek traži „mesto više“ u organizovanim prevozima i vođenjima, nije zgorega istaći šetnju kroz Palatu Jadransko-podunavske banke koju 24. juna vodi Hajna Tucić, istoričarka Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Zgrada filijale banke u novom sedištu u Beogradu sagrađena je pre više od sto godina i dominira jednom od glavnih beogradskih raskrsnica, ulica kneza Miloša Obrenovića i kralja Milana Obrenovića. Na njoj je predstavljen svet antičkih morskih božanstava, ali su uz glavna božanstva grčke mitologije pomorskih i kopnenih trgovačkih puteva, Posejdona, Apolona, Hermesa i Afroditu, i njihovi pratioci, druga „niža“ božanstva, u vidu nagih i polunagih ženskih i muških figura ili njihovih alegorija i simbola koji dopunjuju značenja i ukazuju na razne privredne delatnosti. BINA izlet, na koji se ide autobusom od Beograda do grada koji je u fokusu, ove godine je posvećen Šapcu i nosi indikativan naziv Transformacija javnih prostora u Šapcu u periodu 2015-2020. U tom kratkom periodu realizovan je veći broj projekata uređenja javnih gradskih prostora, kao i veći broj savremenih skulptura i umetničkih murala u javnom prostoru. Voditelji Milena Zindović i Igor Marsenić posetiocima će, između ostalog predstaviti brojne lokalitete poput Vinaverovog trga, Fabrike skulptura ili Savsku aveniju, ali i nekolicinu murala na gradskim objektima i druge kulturne znamenitosti. Među nekoliko ostalih edukativnih programa, ističe se i radionica Zajedničko planiranje Bloka 37 u saradnji BINE i partnera iz projekta EU Višegrad fonda, zakazana za 22. maj. Život u blokovima građenim u vreme zlatnog doba SFRJ ujedno je i „zlatni standard“ odnosa arhitekture i urbanog života, odnosno potreba građana, pa i ne čudi da se ovaj program održava upravo u ovom prostoru, sa ciljem da ojača vezu između stanovnika i otvorenog javnog prostora ovog bloka. U diskusiji stručnjaka i lokalne zajednice doći će se do zaključaka o aktuelnim problemima i potencijalima u okviru otvorenog javnog prostora. Poseban segment BINA programa čini Dobar urbani život 2, koji se razvio nakon prošlogodišnjeg uspešno održanog okruglog stola u Kulturnom centru Beograda, na kome su učesnici različitih profesija i interesovanja vodili debatu o tome šta je dobar urbani život i kako mu svojim delovanjem doprinose. Ove godine program izlazi na ulicu, i sprovodi interaktivne module na nekoliko lokacija u Beogradu, svaki sa specifičnom temom od značaja za kvalitetan život u urbanom okruženju. Pet je tema kojima će se baviti: zdravlje, briga, hrana, igra i digitalno okruženje. Studenti beogradskog Arhitektonskog fakulteta i bečkog Tehničkog univerziteta potrudiće se da na zajedničkoj radionici daju svoj doprinos dobrom urbanom životu Beograda. Sava Blagojević