O bogatom nasleđu Rima

O bogatom nasleđu Rima Knjiga dr Duška Lopandića posvećena je jednom od vrlo važnih perioda u političkoj i društvenoj evoluciji Rimskog carstva u III i IV veku. Tada se klasična antička država pod uticajem unutrašnjih kriza i spoljnih pritisaka postepeno transformisala i podelila na Istočno i Zapadno rimsko carstvo. Ova transformacija je činila osnov kasnijeg razvoja zapadne evropske civilizacije srednjeg veka, odnosno uspona Vizantije na istoku Evrope. U tom periodu, centralni prostor rimskog Ilirika (posebno oblast Gornje Mezije), odnosno današnjeg Balkana, igrao je ključnu političku i vojnu ulogu u Carstvu - u prvom redu stoga što su rimske legije tada birale careve, a podunavske legije su u tom pogledu predstavljale najsnažniju i najuticajniju snagu. Duško Lopandić je uspeo da na sintetičan i istovremeno popularan i vrlo čitljiv način prikaže to dramatično doba, prepuno bitaka i stradanja, ali i herojskih podviga i velikih dostignuća. U jednom od najvećih preokreta zabeleženih u celokupnoj istoriji, ljudi iz naših krajeva će snagom svojih mišića i svoje volje preusmeriti tok istorije, piše Lopandić. Knjiga je podeljena na tri dela koji hronološki obuhvataju: (1) period vojne anarhije (ugroženo Carstvo) od 235. g. do 284. godine, zatim (2) vreme tetrarhije – dominata (obnovljeno Carstvo) od 284. do 324. godine, kao i (3) vladavinu Konstantina Velikog i njegovih neposrednih i kasnijih naslednika (izmenjeno Carstvo nakon 324. godine). Poput nekog uzbudljivog romana, Lopandić otpočinje svoju istorijsku pripovest opisom smrti cara – filozofa Marka Aurelija u logoru u Sirmijumu (Sr. Mitrovica - 180 g. n. e), a završava je dva i po veka kasnije, romantizovanim prikazom „ljubavi u Raveni“ između cara Konstancija III, bivšeg legionara rođenog u Naisu (Niš) i čuvene carice Gale Placidije, potomka Teodosijeve dinastije poreklom iz Panonije. U knjizi defiluju značajni i manje značajni likovi rimskih imperatora od kojih je najveći deo poticao sa prostora današnje Srbije – od Klaudija Gotskog, preko znamenitih vojskovođa i reformatora Aurelijana i Proba, do skoro svih vladara iz perioda tetrarhije (Galerije, Maksimijan, Licinije, Maksimin Daja i dr), zatim Konstantina, njegovog oca i sinova i td. Među pričama o brojnim inmperatorima i njihovim delima, nalazimo i malo poznatog Jovijana, rođenog u Singidunumu, ali i upečatljive likove velikog državnika Dioklecijana, kao i poslednjeg paganskog rimskog cara Julijana „Otpadnika“. Rimsko nasleđe u knjizi je oživljeno i brojnim citatima iz dela klasičnih latinskih autora, od kojih posebno pleni fiktivni „dijalog“ između careva Dioklecijana i Galerija, za koji je autor isključivo koristio stihove iz najvećeg rimskog epa - Virgilijeve Eneide. Autor nastoji da šire obuhvati prikaz rimske baštine koja nastavlja da živi u našim životima hiljadu puta dnevno (Vili Djurant). On piše o rimskim naseljima kod nas (Sirmijum, Viminacijum, Singidunum, Nais i dr), o građevinarstvu i putevima, o načinu života običnih ljudi, o romanizovanim narodima i plemenima iz Ilirika, o rimskim legijama, o razvoju hrišćanstva i dr. Lopandić piše i o značajnim likovima rane hrišćanske crkve koji su bili poreklom sa naših prostora poput Svetog Jeronima, prevodioca Biblije (Vulgata) na latinski i Sv. Nikite iz Remezijane. Četvrti vek je imao ključnu ulogu i u opštom razvoju hrišćanstva, kada su se najznačajniji događaji, poput velikih crkvenih sabora i borbe protiv arijanske sekte, takođe odigrali na prostoru današnje Srbije (crkveni sabori u Sirmijumu 347-358. godine). U celini, ova po mnogo čemu izuzetna knjiga otkriva čitaocu prebogato nasleđe Rima, s pouzdanim podacima o jednom carstvu koje je izniklo iz malog i nepoznatog sela, preraslo u centar čitavog jednog sveta kojim je vladalo tokom praktično celog milenijuma. Ona nadopunjuje naša saznanja o važnom periodu istorije Rimskog carstva na prostorima Srbije i Balkana, što je takođe i prilog kulturi sećanja i specifična dopuna izgradnji našeg istorijskog identiteta, čiji koreni prirodno sežu i do antičkih vremena.