O ljubavi u doba mržnje

Volter, vezan porodičnim vezama sa Žan-Pjerom Klaris de Florijanom, autorom stihova koji predstavljaju moto 56. Oktobarskog salona, pisao je: Skriveni jadi još su bolniji nego bede koje se iznose u javnost.

NJegova poema kompatibilna je sa rečenicom francuskog mislioca i kao da je počinje i pojačava: LJubavni zanos traje tek trenutak, dok ljubavna bol traje čitav život. Činjenica da se zahvaljujući melodiji Žan-Pola Ežid Martinija iz 1784. godine peva do današnjih dana poslednju interpretaciju objavio je 2014. godine Plasido Domingo, a da su je pre njega izvodili i DŽoan Baez, Brižit Bardo, Marijan Fejtful, Nana Muskuri, Mirej Matje, Šarl Aznavur, pa čak i Elvis Prisli u tekstualno izmenjenoj formi govori o stanju koje traje ili se, ako hoćete, permanentno ponavlja.

Činjenica da je stih nastao uoči Francuske revolucije, prve moderne krupne političke promene u svetu, suočava nas sa podtekstom ove ljubavne tužbalice o ljubljenoj koja je izabrala drugog. Govori o tome da svaki izbor ima svoje posledice sa kojima se borimo tek nakon što smo izbor napravili

Druga tekstualna ravan je konstatacija da je bol ona koja traje, odnosno da je patnja ta koja je trajna. Neravnoteža između užitka i boli dostigla je skoro SNAFU paradoks, kaže selektor Salona, koristeći akronim iz Drugog svetskog rata (Situation Normal All Fucked Up Situacija normalna, sve sjebano), da bi opisao stanje gole egzistencije iz kojeg je (danas) praktično nemoguće pobeći.

Upravo stanje normalizacije nenormalnog široka je sadržajna okosnica složenog i slojevitog koncepta Dejvida Eliota koji počinje ljubavnim zanosom, a nastavlja sa melanholijom, ironijom i cinizmom. Dakle, piše Dejvid Eliot, u današnjem, materijalističkom dobu savremene politike, u kome je karakteristika javnog života, s relativno malo izuzetaka, birokratsko prikrivanje stečenih interesa, pohlepa, podmuklost, glupost i bes, 56. Oktobarski salon fokusira se, upravo suprotno od tih odvratnih karakteristika, na ljubav i kao temu i kao prizmu kroz koju se posmatra svet.

Na taj način, humane i estetske vrednosti koje umetnost zastupa, Eliot suprotstavlja društvenim i političkim kontekstima u kojima se umetnost rađa i principima moći i kontrole koji nad njima vladaju. Selektor tako definiše stav i prema sopstvenoj poziciji, ali i poziciji i ulozi umetnosti u savremenom svetu: Zbog beskompromisno nezavisnog stava i posvećenosti savesti i istini, u svom najboljem izdanju, umetnost je idealno sredstvo za takvu avanturu, a ona to i jeste na Zapadu, bar do kraja osamnaestog veka. Zbog njene relativne autonomije i nemanja očigledne moći, ne možemo a da je ne suprotstavimo politici, a politika, ratoborna po prirodi i suprotna umetnosti, može napredovati samo preko pobeđivanja protivnika, ili kroz besmislice, kompromise i poluistine. To prožimanje idealnog i `stvarnog` sveta u umetnosti je centralna tema ove izložbe.

Dejvid Eliot je razrađuje kroz radove šezdeset sedam umetnika koji su izloženi u zgradi Muzeja grada Beograda u Resavskoj ulici i izložbenim prostorima Kulturnog centra Beograda. Već na ulazu u zgradu u Resavskoj dočekuje vas zvuk koji potiče od audio-instalacije britanske umetnice Suzan Filips nazvane Dve sestre. Rad predstavlja snimljene verzije škotsko-irske balade Vetar i kiša iz 1656. godine, koja govori o sestri koja je udavila drugu u napadu ljubomore. Mrtvo telo sestre reka nosi do violiniste koji od njenih kostiju i kose pravi gudalo koje je u stanju da svira samo pesmu o zločinu.

Potencijal koji umetnost ima o istinitom govoru o svemu što je okružuje, koriste i drugi umetnici na izložbi, ali potpuno različitim sredstvima. Marina Vasileva iz Bugarske taj potencijal izražava svedenim jezikom, koristeći banalan predmet palidrvce. U svojoj skulpturi Šibice, ona, bez isticanja bilo kakvog jasnog društvenog konteksta, iznosi svoja razmišljanja o stereotipima, komunikaciji i međuljudskim odnosima. LJubavni život žene koja i dalje sanja san o nerealizovanoj ljubavi okosnica je rada Još uvek ljubavnici Dejane Vučićević.

U seriji digitalnih fotografija umetnica intimnu životnu priču smešta u kreirani kontekst rekonstruisani svet sedamdesetih godina XX veka, te usložnjava sadržajnost dela potrebom koju nameće posmatraču da svet prošlosti poredi sa sadašnjošću. Tu vrstu odnosa gradi i Biljana Đurđević u radu San u snu, suprotstavljajući svetao i ušuškan dečji svet sa nepoznatom, mračnom i pomalo zlokobnom stvarnošću, razmatrajući tako poziciju u kojoj se danas nalazi svaki roditelj: kako pripremiti decu za svet prepun pretnji s kojim će se neminovno susresti.



Dadaističko nasleđe, kao jedan od gradivnih elemenata radova, deo je kolaža Jelene Trpković i Irene Kovač, ali i video-rada južnoafričkog umetnika Vilijama Kentridža Tango za okretanje stranica. Reč je o filmskom fragmentu nastalom za potrebe pozorišnog komada Odbaci sat koji je nastao kao plod razgovora umetnika sa američkim istoričarom nauke Piterom Galisonom o pitanjima kao što su istorija kontrole svetskog vremena, relativitet, crne rupe i teorija struna.
Nežni i saosećajni tonovi ne izostaju u izložbenoj viziji sveta Dejvida Eliota. NJih, svaka na svoj način, podupiru DŽenet Lorens, Jovanka Stanojević i Snežana Skoko u svojoj izrazito senzibilnoj i poetičnoj Bajci o Mihailu.

Čini se da film kao sredstvo izražavanja, ili kao polazište za radove, dominira na ovogodišnjoj izložbi Oktobarskog salona. U crtežima i animiranom filmu proizašlom iz njihovog povezivanja, Nemanja Nikolić prerađuje filmske sekvence preuzete iz osamnaest noar filmova Hemfrija Bogarta i formira novi filmski narativ koji iz perspektive današnjice govori o konstruktima muževnosti.

Miloš Tomić, po sopstvenom iskazu, pravi filmove od svačega. Na izložbi su predstavljena tri. Jedan od njih je Kese o kojima autor kaže: Pratio sam kesu na vetru, njoj se priključila druga, razbudio sam se s kamerom, a kada je došla i treća, prestao sam da dišem. Kada bih imao prave glumce i scenario za film o ljubavnom trouglu, ne bih umeo tako da ga izrežiram.

Scene iz nekoliko kultnih ostvarenja jugoslovenskog crnog talasa u procesu montaže kreiraju video Uzrok smrti Bojana Fajfrića u kojem umetnik komentariše politički i kulturni neuspeh jugoslovenskog društva. Za razliku od Bojana Fajfrića, Radenko Milak bira svetske klasike poput Oklopnjače Potemkin Sergeja Ajzenštajna, Avanture Mikelanđela Antonionija ili Proces (Suđenje) Orsona Velsa. Međutim, on kadrove lišava prvobitnog narativnog konteksta i tera posmatrače da novonastalim akvarelima stvore novi. Najzad, možda jedan od najduhovitijih radova jeste video LJubav australijske umetnice Trejsi Mofat. Metodom semplovanja, ona koristi niz scena šamaranja muškaraca iz holivudskih ljubavnih filmova stvarajući podsmešljivu i ironičnu komediju o doumnim i drčnim ženama koje tako potvrđuju svoje oslobođenje od muškog šovinizma.