Klasično i simbolično

Među brojnim materijalnim svedočanstvima o bogatom antičkom i srednjovekovnom nasleđu na tlu današnje Srbije, nakit svakako pripada grupi reprezentativnih i današnjem čoveku najinteresantnijih predmeta koji grade, manje ili više, idealizovanu predstavu o životu u prošlosti. Prstenje i minđuše, kao najrasprostranjenija i do danas najprisutnija forma nakita, pored svoje atraktivnosti, pružaju i momenat lakog poistovećivanja i komunikacije savremenog čoveka sa ljudima koji su pre nekoliko stotina, pa i hiljada godina, bili stanovnici istih geografskih prostora. Istorijske okolnosti u okviru kojih je prisutno i rimsko carsko nasleđe, i bogatstvo srpske srednjovekovne države i isprepleteni uticaji istočnih i zapadnih kulturnih tradicija, omogućili su stvaranje Zbirke metala i nakita MPU, iz koje je autorka izložbe, Mila Gajić, odabrala 95 eksponata i njima dodala još deset iz kolekcije Istorijskog muzeja Srbije za izložbu Klasično i simbolično. Pažljivo promišljajući postavku, Mila Gajić, kao temeljni istraživač, nije želela da istakne spektakularnost kao osnovni predstavljački ton, već je brižljivim izborom ispričala priču o živoj i svakodnevnoj prisutnosti klasičnog nasleđa i njegovoj slobodnoj i kreativnoj interpretaciji u vreme najvećeg uzleta srpskog zlatarstva – od sredine 14. do sredine 15. veka. Razvoj i uspon najvećeg grada srpske srednjovekovne države u toj priči čini središnju tačku. Reč je, naravno, o Novom Brdu, u kojem su, u vreme kralja Milutina, na čiji poziv dolaze rudari, pronađene velike naslage srebrne i olovne rude. Poseban kvalitet glamskog srebra, kako je nazivana dragocena ruda koja je poticala iz Novog Brda, činio je određeni procenat zlata u njemu, što mu je, osim visoke vrednosti, davalo i vizuelnu specifičnost. Bogatstvo rudnih nalaza omogućilo je stvaranje impozantnog srednjovekovnog gradskog kompleksa u kojem se godišnja proizvodnja srebra kretala od sedam do čak trideset tona u pojedinim dekadama 15. veka, što je, prema procenama istoričara, u tom periodu činilo četvrtinu tadašnje evropske proizvodnje. U zenitu eksploatacije srebra u Novom Brdu, u vreme Despota Stefana, srpski vladar je od trgovine srebrom prihodovao i do 200.000 dukata godišnje. Toliko bogatstvo ne samo da je finansijski podržalo teritorijalnu ekspanziju srpske srednjovekovne države, već je omogućilo bogaćenje i vladara i plemstva, vlastele i trgovaca. Predstavnici ovako razuđenog imućnog društvenog sloja postaju naručioci nakita, koji dalje čini odraz njihovog društvenog i ekonomskog statusa i slika umetničkih i kulturnih sklonosti. Upravo svi ti uticaji, od vizantijskih, istočnjačkih, egipatskih, feničanskih, etrurskih, grčkih, helenističkih, rimskih, gotičkih i hrišćanskih, utkani su u pojedine komade nakita u kojima se, slobodnim kombinovanjem formalnih i stilskih elemenata i njihovom harmoničnom sintezom, spajala dekorativnost sa sadržajnošću. Vrednost ove izložbe nije samo u tome što nam omogućava da pratimo formalnu transformaciju elemenata nakita od antike do kasnog srednjeg veka, već i u tome što posredno potcrtava čitav ekonomski, privredni, politički, kulturni i umetnički kontekst koji je takvu transformaciju omogućio. Izložba: Prstenje i minđuše od antike do srednjeg veka Mesto: Muzej primenjene umetnosti, do 1. marta 2019.