Dan vredan veka

Smeštena u monumentalnom primeru jugoslovenske modernističke arhitekture, čiji je jedan od projektanata Mihailo Mika Janković, izložba Dan vredan veka koji je parafraza NJegoševe pesme Noć skuplja vijeka, na slojevit način predočava činjenice i kontekst rađanja i rođenja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Autori izložbe kustosi Muzeja Jugoslavije Radovan Cukić, Veselinka Kastratović Ristić, Marija Vasiljević i dr Zoran Bajin iz Univerzitetske biblioteke Svetozar Marković, uz pomoć reprezentativne građe iz 53 institucija iz zemlje i regiona, pratili su razvoj ideje od panslavizma intelektualaca 19. veka, poput Vuka Karadžića, Dositeja Obradovića, Petra Petrovića NJegoša, Franje Račkog, Josipa Juraja Štrosmajera i LJudevita Gaja, preko kulturnog umrežavanja do formalnog stvaranja države nakon Prvog svetskog rata, čije je jedino vizuelno svedočanstvo slika Ivana Tišova, decenijama zazidana gipsanim zidom u enterijeru nekadašnjeg Ministarstva inostranih poslova. Dinamičan i dramatičan proces prepun zanimljivih detalja, ličnosti i događaja, predstavljen je kroz nekoliko tematskih celina, od kojih svaka osvetljava čitav niz i sled okolnosti perioda kojim se bavi i govori o zemlji koju su zasnovali intelektualci vođeni idejama da društvo emancipuju, obrazuju i odgovorno u njega integrišu najnaprednije ideje svog vremena. Izložba svedoči da je u svom duhu, jugoslovenska ideja konstruktivna, prosvetiteljska i modernizacijska. Sa druge strane, takođe govori i da je njeno stvaranje bilo puno protivrečnosti i kompromisa, iznuđenih poteza, zidanje od dostupnog, ne tako idealnog i često nespojivog materijala. Koliko je proces bio težak slikovito govori podatak da prosvetni zakoni u novoj državi nisu regulisani do sredine tridesetih godina 20. veka i da je do tada u njoj funkcionisalo 37 različitih zakona i uredbi. Takva neheterogenost u jednoj važnoj društvenoj oblasti doprinela je da je bilo nemoguće izgraditi zajedničku istorijsku i nacionalnu svest koja bi suštinski integrisala raznorodno stanovništvo jugoslovenske države i sprečila tragične epiloge u narednim decenijama njenog postojanja.