NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Markuzeovim tragom

NAZIV: Uspon beznačajnosti
AUTOR: Kornelijus Kastorijadis
IZDAVAČ: "Gradac", Beograd 1999.

      Nenad Daković
      
       Činjenica da je "Uspon beznačajnosti" (zbirka ogleda i razgovora) Kornelijusa Kastorijadisa prvo njegovo delo, pored nekoliko ranijih kraćih radova prevedenih u periodici, objavljeno kod nas, svedoči o tome da Kastorijadis nije ovde dovoljno poznat. Ovaj grčki psihoanalitičar koji je pisao na francuskom jeziku, ili francuski psihoanalitičar Grk po poreklu, svedoči isto tako o tome da teorijska dela nemaju nacionalno obeležje.
       Kastorijadis je počeo kao marksist, osnivač i urednik poznatog i uticajnog teorijskog časopisa "Socijalizam i varvarstvo" da bi na kraju u potrazi za jednom zadovoljavajućom globalnom koncepcijom odbacio marksizam. Tako je osnovni problem njegovog teorijskog poduhvata pitanje da li je jedna globalna teorijska pozicija koja bi podjednako važila za zapadna kao i za istočna društva, ili ako se ova podela uzme uslovno kao deo istine, zapadne paradigme, za Zapad i društva takozvanog trećeg sveta, koja su po definiciji izvan zapadne paradigme - uopšte još moguća?
       Ali, kako Kastorijadis kritikuje, recimo, Vatimovo "slabo mišljenje" i postmodernu uopšte, koju svodi na kritiku metafizike i zapadnog logocentrizma, ima osnova za pretpostavku da Kastorijadis i spor mederna - postmoderna vidi kao deo iste krize zapadnog logocentrizma ili samih zapadnih društava. Zato se Kastorijadis može predstaviti kao pobornik, recimo, trećeg puta, odnosno, teoretičar globalizma ili globalizacije.
       Međutim, u ovoj nužnosti globalizacije on neće videti prednost nego krizu ili oronulost zapadnog društva, pošto Zapad više nema pozitivan odgovor na ovaj planetarni izazov. Pošto društvo nije nikada zbir smrtnih i zamenljivih pojedinaca koji žive na ovom ili onom prostoru, kako veli Kastorijadis, govore ovaj ili onaj jezik, upražnjavaju spolja ovakve ili onakve običaje, nego ovi pojedinci "pripadaju ovom društvu zato što su delovi (činioci) njegovih društvenih imaginarnih značenja, njegovih 'normi', 'vrednosti', 'mitova', 'predstava', 'projekata', 'tradicija' itd., i zato što dele (svejedno je znaju li ili ne znaju) volju da se bude od tog društva i da ga se neprekidno ovekovečuje".
       Sve to sastavni je deo institucije društva uopšte i posebnog o kome se svaki put radi. Tako su, na primer, sa nivoa ove imaginarne paradigme istočna društva određena kao društva iza ograde, nekadašnje "gvozdene zavese" određena ovom imaginarnom ogradom (la cloture) dok su, s druge strane iste paradigme, liberalna zapadna društva, društva ispražnjenih imaginarnih značenja u kojima su liberalne oligarhije proizvele surogat demokratije u odnosu na Aristotelovo shvatanje, prema kome se demokratija određuje sposobnošću da se - kako veli Aristotel - "vlada i bude vladan".
       Sasvim izvan ove zapadne paradigme su društva "trećeg sveta", ili marginalna društva za koja Zapad još nije našao odgovarajuću političku strategiju. "Uspon beznačajnosti" o kome govori Kastorijadis je zato svojevrsni zapadni odgovor na ovo odsustvo globalne, planetarne strategije pošto Zapad više nema jedinstven odgovor na ovaj planetarni izazov. Upravo ova istrošenost društvenih imaginarnih značenja dovela je do unutrašnjeg osporavanja Zapada, budući da je društvo refleksivna tvorevina, i do ovog "uspona" u njegovoj imaginarnoj, političkoj istrošenosti, oronulosti i beznačajnosti, do blokade emancipatorskog procesa.
       Na koji način Kastorijadis vidi izlaz iz ove blokade? Potrebna je, veli on, nova imaginacija. Stalna interogacija (preispitivanje) u samom značenju. Ovde će Kastorijadis na Markuzeovom tragu pledirati za umetnost, koja je "prozor a ne maska nad haosom", jer nema osiguranog značenja. "Jedno biće, pojedinac ili društvo može biti autonomno samo ako prihvati smrtnost." Zato je odbijanje religijskog trojstva, odbijanje proviđenja, objave i pakla, osnovni uslov, (postulat) demokratije. Čuju li to naši politički poslenici na svim stranama?


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu