Zvanična Crna Gora priznaje onu Crkvu koja je nju kao državu stvorila i priznala

      Crnogorska pravoslavna crkva, registrovana polovinom januara ove godine u cetinjskom SUP-u, liči na onaj mađioničarski trik "sad je vidiš, sad je ne vidiš, sad je ima, sad je nema". Počekom aprila Ustavni sud Crne Gore najavio je da će preispitati validnost pravnog osnova Zakona o verskim zajednicama iz 1977. godine na osnovu koga je u Cetinju registrovana nepriznata Crnogorska pravoslavna crkva. Prema tom zakonu, građani mogu da registruju verska udruženja kod nadležnog organa uprave za unutrašnje poslove. Ovo pitanje će, kaže se u saopštenju Ustavnog suda Crne Gore, biti razmotreno sa aspekta sadašnjeg Ustava - da li je uopšte državni organ po sadašnjem Ustavu nadležan da o tome odlučuje.
      
       Milov kanon
       Šta se promenilo od sredine januara, kada je registrovana Crnogorska pravoslavna crkva, do danas? Prosto rečeno, menjaju se samo političke prilike u kojima se ova moneta za potkusurivanje registruje ili razregistruje. U januaru se desilo da je policija zabranila pristalicama nepriznate Crnogorske pravoslavne crkve loženje badnjaka 6. januara ispred Dvorske kapele kralja Nikole Petrovića u Spomen parku Kruševac u Podgorici. To je naljutilo pristalice Miraša Dedajića, sa titulom mitropolita Mihajla, a posebno Žarka Rakčevića, koalicionog partnera u vlasti Crne Gore bez čije Socijaldemokratske partije nema opstanka vlade. Ljut zbog zabrane loženja badnjaka, najavio je napuštanje koalicije.
       Ova izjava je izazvala uzbuđenje u vrhu crnogorske vlasti, ministar policije Vukašin Maraš se pravdao da je paljenje badnjaka bilo zabranjeno iz razloga bezbednosti, i posle desetak dana u Cetinju je na šalteru SUP-a registrovana Crnogorska pravoslavna crkva. Predsednik Milo Đukanović je tada izjavio da će on i mitropolitu Mihajlu čestitati Uskrs i Božić jednako kao mitropolitu Amfilohiju, i to je bila najveća kanonska činjenica, najveći dokaz da postoji Crnogorska pravoslavna crkva.
       Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije odgovorio je tražeći od državnih organa da "ne podržavaju ovu plemensko-partijsku sektu koja ugrožava dostojanstvo Crkve". Dodao je uz to da je "Mitropolija crnogorsko-primorska stara osam vekova, priznata širom vaseljene, i ne može bilo ko da dođe sa ulice i kaže: ja sam mitropolit". Celo priznanje ove Crkve svelo se na to da je zadovoljena želja jednog koalicionog partnera, crnogorska vlada je preživela, a polemika se nastavila u sredstvima informisanja. Smenjen je tadašnji ministar vera i postavljen novi, Budimir Dubak.
      
       Crkva se ne registruje
       Početkom ovog meseca, u Bijeloj su razgovarali mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije i ministar vera Budimir Dubak. Sutradan je u novinama osvanula vest da je ministar rekao: "Postoji jedna jedina pravoslavna crkva u Crnoj Gori, a to je Srpska pravoslavna crkva i njena Mitropolija crnogorsko-primorska. I po Ustavu i po uredbi Vlade Crne Gore, crnogorska vlast priznaje Mitropoliju crnogorsko-primorsku i njoj pomaže koliko može." Ova izjava izazvala je pravu lavinu reakcija u Crnoj Gori, pre svega od koalicionih partnera koji su tvrdili da je to "lični stav" ministra vera, koji tim povodom za NIN kaže: "Po Ustavu RCG, Crkva je odvojena od države. Dakle, država se ne miješa u njeno ustrojstvo. Koalicioni partner je moje poštovanje Ustava RCG protumačio kao njegovo kršenje. Crkvu priznaje, ili ne priznaje, Crkva. Priznata je kanonska. Nepriznata je nezakonska. Država, razumije se, samo kanonsku crkvu prihvata kao svog oficijelnog partnera. Zatim, Crkva se ne registruje. Po Zakonu o vjerskim zajednicama iz 1977. godine, moguće je, i legitimno, registrovati određenu vjersku organizaciju. Ali, taj zakon je neusaglašen sa aktuelnim Ustavom RCG." Zamoljen da prokomentariše izjavu predsednika Mila Đukanovića s početka ovog teksta, ministar Dubak kaže: "Predsjednik Đukanović je predsjednik svih građana Crne Gore. Nisam pozvan da tumačim njegove izjave. Ali razumijem njegovu veliku odgovornost i brigu za toleranciju i mir među građanima, kako različitih konfesija, tako i u okviru jedne. Zvanična Crna Gora priznaje onu Crkvu koja je nju kao državu stvorila i priznala. Čemu pitati dijete da li priznaje svoju majku?
      
       Hristov crnogorski hram
       Na opasku da je pitanje crkve u Crnoj Gori postalo prevashodno političko pitanje, sagovornik NIN-a kaže: "Pitanje Crkve je isključivo vjersko pitanje. Sve što politika stvara, nije Crkva. To su politički aktivisti u crkvenim odeždama. Ateisti svih boja najednom ne mogu da zamisle svoj život bez Crkve. Jedni joj prilaze neiskreno, drugi je nekanonski registruju. Mnogo bijahu bezazleniji dok su bili jedno i složno je ugnjetavali. Kad bi se vratio CK, oni bi se u njemu oko Crkve začas usaglasili. Jednoglasno bi je ukinuli!"
       Posebno poglavlje u crnogorskim međucrkvenim odnosima predstavlja izgradnja Hrama Hristovog vaskrsenja u Podgorici. Javna je tajna da je pomoć i podršaka predsedniku Đukanoviću od strane Srpske pravoslavne crkve, odnosno Mitropolije crnogorsko-primorske u predizbornoj kampanji, bila uslovljena parama koje su od strane crnogorske vlasti otišle na izgradnju ovog objekta. U razgovoru sa patrijarhom Pavlom 1998. godine, Milo Đukanović i Svetozar Marović su obećali da će "podržati Srpsku pravoslavnu crkvu u odnosu na nepostojeću i samozvanu Crnogorsku pravoslavnu crkvu i da će ime, zvanje, imovina i dostojanstvo Mitropolije crnogorsko-primorske biti zaštićeni".
       "Problemi oko izgranje hrama, kako saznaje NIN, nastali su kada je jedan od projektanata, arhitekta Predrag Ristić, hteo da oplata crkve bude u "moravskom stilu", što je nekima jako zasmetalo, pa su tražili da oplatu radi vajar Ratko Vulanović u kamenom, "crnogorskom stilu".
       Upitan gde se stalo sa završetkom hrama, ministar Budimir Dubak kaže: "Hram Hristovog vaskrsenja u Podgorici je stavljen pod krst i brže je izgrađen nego što se obnavlja nevidljivi hram u nama. Pretekao nas je, jer je materijalizovana žudnja za Bogom hitrija od duhovne pripreme za njenim utoljenjem. Crna Gora je danas veliko gradilište u slavu Svevišnjeg. Dva sjajna graditelja koja pominjete sučelila su svoje stvaralačke vizije, i iz tog prijateljskog spora rodio se možda najčudesniji hram u novovremenoj pravoslavnoj Vaseljeni. Tu o politici nije bilo zbora.."
      
       RADMILA STANKOVIĆ