NAZIV: "Iz riznice otadžbinskih ideja"
AUTOR: Dragan Simeunović
IZDAVAČ: NIC Vojska, Verzal pres, Beograd 2000.

      Vladimir Stojančević
      
       Rekao bih, uz razumljive rezerve kada su u pitanju ocene ove vrste, da su četiri ili bar tri idejna toka srpske političke i društvene misli 19. veka zastupljena u najnovijoj knjizi Dragana Simeunovića: nacionalno-oslobodilački, građansko-liberalni, socijalistički i radikalno-reformistički (akcioni). U suštini, svi ovi tokovi su ponikli iz istog idejnog izvora: iz misli i prakse Prvog srpskog ustanka kao opštenarodnog pokreta i ratovanja sa Turskim carstvom, čija su dva osnovna postulata bila: nacionalno oslobođenje i stvaranje (obnova) sopstvene države.
       Sve do srpsko-turskih ratova (1876-1878), Beograd i Novi Sad, zatim Kragujevac i Sremski Karlovci, uz neke druge manje istaknutije varoške centre - vrela su ideja nacionalnog i društvenog oslobođenja i preporoda uopšte, sa glavnim oslonom u iskustvima prakse srpskih ustanaka 1804-1815, kulturno-istorijskim tradicijama i ustanovama običajnog prava, ali i sa snažno izraženim tendencijama za što efikasniju evropeizaciju Srbije kao države, a zatim i za što doslednije opštedruštveno zaživljavanje novih evropskih ideja.
       Autor ove vrlo dobre, pre svega misaone, ali i veoma zanimljivo oblikovane i metodološki uzorno izložene knjige, pošao je od ovakve istorijske vizure da bi jednom broju istaknutih intelektualaca koji su se bavili društveno-političkim i nacionalno-kulturnim problemima u srpskom narodu - posvetio svoju istraživačku pažnju kritički iznoseći pred nas njihove posebne, individualne ideje od dubljeg javnog interesa i šireg društvenog i posebno nacionalno-političkog značaja. Kao glavne reprezentante pomenuta četiri idejna toka, autor je odabrao ove, zaista važne a ne samo znamenite, ličnosti srpske istorije: Iliju Garašanina, Vladimira Jovanovića, Svetozara Miletića, Svetozara Markovića, Peru Todorovića, Mitu Cenića, Vasu Pelagića, Dimitrija Tucovića i Nikolu Pašića, ali i jednu egzemplarno dragocenu, a do sada potpuno anonimnu ličnost - jednog od komandanata Topličkog ustanka - Dimitrija Begovića čiji je način borbe i pogibije paradigmatično sažeo niz otadžbinskih ideja u jedno simbolično životno ishodište, kako njega kao pojedinca, tako i velikog dela njegovog naroda.
       Posredstvom svestrane, sažete konkretno-činjenične analize osobenosti njihovih misli i dela, autor je dao jednu vrstu preseka razvoja društveno-političke misli kod Srba od sredine 19. do početka 20. veka. On je, u mnoštvu i drugih znamenitih ličnosti odabrao njih ne samo iz razloga njihove reprezentativnosti i uloge inicijatora, kreatora i praktičnih sprovodnika sopstvenih ideja i koncepcija, već i stoga što su i njihovi uzori i njihove ideje nadživeli svoje tvorce i ostavili dublje tragove ne samo u političkom životu, već i u opštoj istoriji srpskog naroda.
       U sintetičkom pogledu prostrtom kroz ovu knjigu Dragan Simeunović je sa pravom istakao idejnu potku patriotizma kao osnovne pokretačke snage srpske istorije 19. i početka 20. veka, zatim ideju nacionalne solidarnosti svih političkih struja i partija kad su u pitanju bile država i sloboda, dajući pri tom prednost otadžbinskom nad pojmom rodoljubivog, a time i prednost teritorijalnom nad etničkim principom zajedništva.
       I po sadržaju i po nameni izrađena kao čisto naučno delo, a stilom veoma privlačna i za najširu čitalačku publiku, najnovija knjiga Dragana Simeunovića zaslužuje priznanje visokog stepena.