Manastiri, spomenici arhitekture i slikarstva, najbolje su svedočanstvo o tome koliko je bila snažna, bogata i kako je bila organizovana srednjovekovna srpska država

      Iako su bili pod snažnim uticajem Vizantije, srpska arhitektura i slikarstvo stvorili su sopstveni pravac. Pored kompozicija iz Starog zaveta, na zidovima ovih zdanja ovekovečeni su i likovi srpskih vladara i vlastele, poglavara srpske crkve, zemljoradnika i stočara.
       Raško-prizrenska eparhija se s pravom naziva monaškom eparhijom budući da se na njenoj teritoriji nalazi veliki broj srednjovekovnih manastira i lavri. Ne zna se tačan broj manastira na ovom području zato što su mnogi od njih pretrpeli razaranja, a neki su i do danas pusti, bez monaškog života. O svim aktivnim muškim i ženskim manastirima ove eparhije, među kojima se ističu Sopoćani, sa freskama koje predstavljaju vrhunska dela slikarstva monumentalnog stila, Dečani, sa najbogatijom riznicom starih rukopisa i drugih predmeta, kao i Pećka patrijaršija, koja administrativno ne pripada, ali je duhovno povezana sa ostalima na ovom prostoru, možete saznati nešto više sa vrlo lepo dizajniranog sajta http://www.decani.yunet.com/manastir.html. O svim manastirima i crkvama Kosova i Metohije, po abecednom redu, kao i o drugim istorijskim podacima i ličnostima, saznajte i na sajtu http://www.studioa.co.yu (matični sajt autora brojnih multimedijalnih izdanja o kulturnom blagu Srbije).
       Još jedno stecište manastira, kelija i isposnica je poluostrvo Atos ili Sveta gora, jedno od retkih mesta gde ženska noga ne sme da kroči. Istorijski nije moguće utvrditi kada su se monasi prvi put obreli na Atosu, u nadi da će duhovnim odvajanjem od sveta i predavanjem Bogu, u neprekidnoj "molitvi srca", naći svoj mir i spokoj. Da su u tome uspeli, svedoče mnogi manastiri podignuti u srednjem veku.
       Na severoistočnoj obali poluostrva prvi je Hilandar, okružen niskim a strmim brdima. Prvi put se pominje kao grčki manastir 1076. godine, ali pošto je bio potpuno pust i zapušten, Stefan Nemanja (kao monah Simeon), zajedno sa sinom Rastkom (kao monah Sava), gotovo iz temelja ga je podigao, proširio i opremio stari manastir 1198. godine. Time su se Srbi pridružili ostalim hrišćanskim narodima koji su već imali svoje manastire na Svetoj gori, toj žiži verskog i kulturnog života onoga doba. Nešto više o ovom jedinom srpskom manastiru na Svetoj gori i njegovoj bogatoj riznici, možete saznati na sajtu http://tesla.rcub.bg.ac.yu/ysf/srpski/index.html ili u engleskoj verziji, na sajtu http://www.cohums.ohio-state.edu/cmrs/rcmss.
      
       Još jedna engleska verzija sajta http://www.sv-luka.org/monasteries može da vam pruži dosta podataka o srednjovekovnim manastirima na našim prostorima, među kojima su LJubostinja, Kalenić, Banjska, Ravanica i ostali. O najznačajnijoj zadužbini Stefana Nemanje, Studenici, podignutoj krajem XII veka, možete saznati na adresi http://www.kraljevo.com/o_kraljevu/turizam/studenica.html. Ovaj manastirski kompleks i danas predstavlja veliki umetnički i duhovni centar srpskog naroda. Od svog osnivanja, ova monaška zajednica ni u jednom trenutku nije prekidala svoj viševekovni život, čiji se kulturni slojevi prepoznaju u nizu graditeljskih i slikarskih ostvarenja.
       Kraj Kraljeva je manastir Žiča, u kojem je proglašena autokefalnost srpske crkve 1219. godine. Sagrađen je oko 1210. godine po nalogu tadašnjeg velikog župana Stefana Prvovenčanog. Govoriti o ovom manastiru je kao govoriti o istoriji srpskog naroda. Po izgledu same crkve jasno se može videti u kakvom je stanju bio srpski narod. Crvena boja crkve, koja je ujedno i simbol vladarske dinastije, opominje na krv koju su prolivali pravoslavci na ovim prostorima. Iako je tokom XIII veka prilično stradao, manastir je sačuvao dosta fresaka koje otkrivaju svu lepotu tadašnjeg slikarstva. Nešto više možete saznati na sajtu http://www.zica.org.yu.
       Nastala u trećoj deceniji XIII veka, Mileševa je, istorijskom sudbinom, izrasla u jedan od najuglednijih srpskih manastira. Ishodište svetosavskog kulta postala je posle prenošenja moštiju sv. Save iz Trnova 1236. godine, koje su počivale u miru ovog manastirskog zdanja sve do spaljivanja na Vračaru 1594. godine. Slavu fresaka Mileševe nije proneo svetom ni lik sv. Save ni kralja Vladislava, koji je inače i tvorac ovog manastira, već najlepša freska crkve i toga doba uopšte, freska čiji je pravi naziv "Mironosice na Hristovom grobu", ali posetioci su je, privučeni belinom odeće, nazvali "Beli anđeo". O ovom manastiru i njegovom slikarstvu možete se informisati na sajtu http://www.uzice.net/mileseva/index.htm.
       Jedan od najvećih ktitora bio je kralj Milutin, kome se pripisuje da je podigao oko četrdeset crkava i manastira. Poslednju od njih, a ujedno i najlepšu, Gračanicu, podigao je u drugoj deceniji XIV veka. O ovom manastiru saznajte na sajtu http://www.ssl.org.yu/kultura/gracan.htm.
       O kulturnim i istorijskim spomenicima možete ponešto saznati i sa prezentacija gradova. Tako su na sajtu Užica, http://www.uzice.org.yu, pored crkava zlatiborskog kraja predstavljeni manastiri Rača, zadužbina kralja Dragutina, Orahovica kod Priboja i Uvac, čiji će nastanak i život možda zauvek ostati obavijeni velom tajni. Kultura Vojvodine ima dugu i vrednu tradiciju, koju su formirale i kulture drugih naroda, koji su se u ove prostore doseljavali vekovima. Od XIII do XVIII veka na Fruškoj gori je izgrađeno oko 35 pravoslavnih manastira, a do danas je sačuvano samo petnaest. Kulturnim blagom odlikuju se posebno manastiri Novo Hopovo, Krušedol, Šišatovac i još neki, a o njima, kao i o ostalim spomenicima kulture na ovim prostorima, možete saznati na sajtu http://www.vojvodina.srbija-info.yu/kultura/kultura0.html.
       Manastir Morača, podignut 1252. godine u zanimljivom ambijentu, jedan je od najznačajnijih srednjovekovnih spomenika Crne Gore. Pored arhitekture, posebnu znamenitost ovog manastira predstavlja njegov živopis, a od nekada bogate manastirske riznice danas je ostalo sačuvano svega nekoliko obrednih predmeta i bogoslužbenih knjiga. Među njima se nalazi i primerak Oktoiha prvoglasnika. Još jedan značajan manastirski kompleks u Crnoj Gori je i manastir Piva, prvobitno smešten na izvorištu reke Pive, da bi zbog formiranja akumulacionog jezera bio premešten na drugu lokaciju. O ovim manastirskim riznicama, kao i o ostalim spomenicima crnogorske baštine saznajte nešto više na sajtu http://www.heritage.cg.yu/bastina.htm.
      
       VLADANA RAŠIĆ
      
      

Jugoslavija na INFOFEST-u 200030 Pod sloganom "i više i bolje", Na Infofestu 2000, od 1. do 7. oktobra u Budvi, svoje tehnološke domete prikazaće 37 firmi iz zemlje i inostranstva. Posebno zanimljiv biće susret informativnih kuća iz Zagreba, LJubljane, Beograda i Podgorice, koje su i ranijih godina na nivou timova stručnjaka radoznalo razmenjivale ideje i poglede na buduću saradnju.        Tehnološka novina koja će očigledno dominirati na ovogodišnjem susretu biće telekomunikacije koje se u modernom svetu ne mogu zamisliti bez informatike. Videokonferencije na Internetu, računar kao srce televizijskog sistema i upotreba ISDN digitalnog priključka, samo su neke od tema o kojima će biti reči. Velika pažnja biće posvećena i sistemima arhiviranja i zaštite podataka. Svoja iskustva u kriptografskoj zaštiti izneće predstavnici Narodne banke Jugoslavije. U skladu s aktuelnošću ove problematike, u okviru redovnih tribina, govoriće se o informatičko-komunikacionoj revoluciji u službi tranzicije platnog prometa. Biće predstavljen i novi sistem arhiviranja, čime će se ogromne poslovne arhive svoditi na nekoliko CD-ROM-ova. Predstavnici Grupe "Zastava" iz Kragujevca govoriće o pravcima razvoja telekomunikacija i medija u segmentu "Infofest pita kako dalje".        Među kompanijama znatnu pažnju privući će gigant Microsoft. Od sedam dana festivala, jedan će biti posvećen predstavljanju širokog dijapazona PC alata autora nezamenljivog NJindonjs-a. U okviru tema, predstavnici Microsofta podsetiće nas i na potrebu legalizacije svojih produkata.        Programska šema festivala podrazumeva i ove godine predavanja renomiranih svetskih predavača u okviru Infofest škole.        Organizatori, "Biznis link" iz Beograda i Sekretarijat za razvoj Crne Gore, pripremili su sadašnjim i bivšim Jugoslovenima, kao i gostima iz inostranstva, bogat prateći program festivala.               SNEŽANA PROTIĆ