NAZIV: Isidorine opomene (Esejistički kolaži)
AUTOR: Vuk Krnjević
IZDAVAČ: Prosveta, Beograd 2000.

      Bogdan A. Popović
      
       Bezmalo trideset kraćih i dužih tekstova, podnaslovom nazvanih esejističkim kolažima, složio je pesnik Vuk Krnjević u svoju novu kritičko-esejističku knjigu. Mada ova žanrovska odrednica "pokriva" formu tekstova o kojima je reč i autorov spisateljski postupak podjednako, oni izvesno sadrže središnji predmet.
       Piše, dakle, Krnjević o delima i delovanju stvaralaca kakvi su, pored ostalih, Vuk Karadžić i NJegoš, Dučić, Rakić i Andrić, Rastko Petrović, Matić i Ristić, Popa, Pavlović i Lalić, Pekić i Kiš. Piše o njihovim delima raspravljajući književno-teorijska, istorijska i društvena, moralna pitanja s njima u neposrednoj vezi. A rečena pitanja, opet, sežu do aktuelne stvarnosti, pa pokreću razmatranje tema o sudbini malih naroda (ponajpre našeg) i gradova u kojima se kulture ukrštaju a nacionalni interesi sučeljavaju (Sarajevo, Mostar), o nacionalno utemeljenim svojstvima umetnosti kojima je put ka univerzalnim vrednostima otvoren... Na delu je, odmah valja reći, koncept slobodnog "esejiziranja" koji ne podleže obavezujućim nalozima forme i kompozicije, metodološkim ograničenjima još manje. Ove tekstove pri tom, ispisuje autor bogatog književnog i životnog iskustva, kritičar koji se kalio na opusima i delima mnogih značajnih srpskih pisaca dvadesetog veka. I ne samo na njima. Mada kadgod eklektično i mestimično površno, najvećma je posredi zanimljivo štivo koje, koncentracijom na probleme od nesumnjive važnosti, uspeva da pronikne specifičnosti duhovne klime naše epohe.
       Krnjevićeva namera je, međutim, znatno ambicioznija: svoja promišljanja on nastoji da sameri sa stanovištima Isidore Sekulić, spisateljice koja je bila duhovni saučesnik i svedok zbivanja u našoj kulturi dvadesetog veka. Za njegovu generaciju pisaca - veli Krnjević u Predgovoru - Isidora je bila i ostala ona vrsta oslonca (i "utočišta") od kojeg su, polovinom veka, u literaturu kretali sa "moralnom čvrstinom i, što je još presudnije, sa težnjom da se piše i tumači moderna književnost u stalnom dosluhu sa onim što se zbivalo u umjetnosti u svijetu". Podvlačila je "nebitnost aktualizacije umjetnine u svakodnevici", ali je najpodsticajnija bila njena "strasna žudnja" za ponovnim tumačenjem i vrednovanjem "dubinskih slojeva tradicije". Naše i, poređenja radi, tradicije u drugim književnostima.
       Temeljni Isidorini stavovi poput navedenih, ali i oni iz njih izvedeni, konkretizovani na pojedinačnim pojavama ili delima, služe Krnjeviću kao polazište ili, ako hoćemo, kao "šlagvort" za predstojeći monolog. Na čelu svakog njegovog teksta je jedan citat iz Isidorinih spisa, završnica nas (ako već autor ne konstatuje koliko je, eto, Isidora bila u pravu) privodi drugom, najčešće iz istog konteksta... Osnovno je, dabome, pitanje u kakvom su zapravo odnosu ovi citati i Krnjevićev tekst između njih? Kada je reč o temama koje (uslovno) možemo nazvati istorijskim ili etičkim, koliko i o onima koje proizlaze iz dela Isidorinih savremenika, taj nam se odnos čini prirodan, a Krnjevićev tekst organski celovit. Prvi citat služi ne samo kao polazište, već i kao putokaz za razvijanje ideja, Isidorina su mišljenja u podtekstu tako da ih ne gubimo iz vida, završni citat se nadovezuje na početni, poentirajući celinu. Kada, pak, govor ide o modernijim, teorijskim ili poetičkim problemima vezanim za pisce i dela druge polovine veka, stvari stoje drugačije. Odnos između citata i esejističkog (analitičkog) teksta je najvećma krajnje posredan. Citati deluju nakalemljeno, njihova dalekosežnost problematična, Krnjevićev tekst njima malo dobija, na gubitku je Isidora.
       Pomišljamo: dobar deo Krnjevićevih esejističkih kolaža sasvim se dobro drži i bez ovih citata. Štaviše, njihova bi objedinjujuća funkcija na zadovoljavajući način bila ostvarena kada bi, kao moto, prethodili svim tekstovima... Samo, naslov knjige Isidorine opomene ne bi, u tom slučaju, odgovarao svrsi koja mu je namenjena.