NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Never more

Ranko MarinkoviĆ (1913-2001)

      Čuveni, zlokobni Poov refren, never more, Ranko Marinković je (1993) uzeo za naslov svog poslednjeg romana, napisanog u poznim godinama (rođen je 1913. u Visu). Prošle nedelje u svojoj 88. godini oprostio se od života i ovaj romanopisac, novelista, dramatičar i esejista. Junak njegovog poslednjeg romana slušao je gavranov graktaj utapajući se u moru. Marinković je never more poslednji put čuo u zagrebačkoj bolnici "Sestara milosrdnica".
       Bio je, kako bi rekli kompetentni kritičari, poslednji klasik hrvatske književnosti 20. veka, čije je delo vrlo respektovano i na bivšem jugoslovenskom kulturnom prostoru. Postajući pod starost Tuđmanov duhovni sledbenik i partijski drug te u dva mandata HDZ-ov većnik u Skupštini grada Zagreba, može biti da je svoju nekadašnju jugoslovensku književnu slavu doživljavao kao moru i osećao kao teret koji se nije dao stresti. Jer, ničim se ne da izbrisati da je, recimo, stupajući na književnu scenu pre rata slao priču na Politikin konkurs, i dobio prvu nagradu, i da je vrhunac svog proznog stvaralaštva dostigao romanom Kiklop, objavljenim najpre u Beogradu 1965. godine, kada mu je i žiri, u kojem su sedeli sve sami prvaci srpske književne kritike (Velibor Gligorić, predsednik, Miloš I. Bandić, Borislav Mihajlović Mihiz, Muharem Pervić, Eli Finci, Petar DŽadžić), jednoglasno dodelio NIN-ovu nagradu za roman godine. U pohabanom kompletu NIN-a iz 1966. još se u broju od 16. marta iste godine na naslovnoj strani može videti slika sa svečanog uručenja nagrade, gde su on (Marinković) i Ivo Andrić u razgovoru sa urednicima NIN-a Ristom Tošovićem i Vasom Popovićem. I pri njegovom upoznavanju sa Krležom posredovala je "srpska strana": "Krleža je nakon izvedbe Marinkovićeva Albatrosa u zagrebačkom HNK 1939. poručio mladom piscu preko O. Daviča da ga želi upoznati. Tako su se počeli sastajati..." (Krležijana, Zagreb, 1999).
       U Leksikonu hrvatske književnosti (Zagreb, 1988), u koji su ušli samo najvažniji hrvatski pisci, navodi se da je Marinković diplomirao na Filozofskom fakultetu u Zagrebu 1935. i da je rat proveo u internaciji i izbeglištvu. Direktor je Drame HNK 1946-50, a potom profesor na Akademiji dramske umjetnosti, sve do penzionisanja. Pisati je, kaže se, počeo još pre rata, najpre kraće pozorišne kritike u Obzoru i kraća prozna dela u Krležinom Pečatu. Tu su pomno pobrojana sva njegova dela iz poratne i kasnijih faza. Nekoliko knjiga novela, četiri drame, tri romana... Ali, nesumnjivo je da vrhove Marinkovićeve književne karijere predstavljaju Glorija - jedna od najsnažnijih drama hrvatske moderne književnosti, Ruke - jedna od najboljih knjiga novela objavljenih posle rata i Kiklop - jedan od najvećih jugoslovenskih romana.
       S njima se ne da meriti ništa što je kasnije napisao iako je i roman Never more izazvao u delu kritike znatnu naklonost a možda baš najveću, što je paradoks svoje vrste, opet, jednog srpskog kritičara. "Ranko Marinković je u romanu Never more dosegnuo a u ponečemu i nadmašio vrhove svog književnog opusa", ustvrdio je Mihajlo Pantić, verovali ili ne, u vreme kad su se Srbi i Hrvati gledali samo preko nišana (Šta čitam i šta mi se događa, Vršac, 1988). Igor Mandić će, međutim, ovaj kasni Marinkovićev roman oceniti kao veliki podbačaj u odnosu na Kiklopa o kojem je, kako podseća, svojevremeno napisao panegirik (Književno (st)ratište, Zagreb, 1998).
       Marinkovićeva Sabrana djela, štampana u Zagrebu 1988. sadrže šest tomova, i svedoče da nije potrebno ispisati brdo knjiga da bi se osiguralo trajno mesto u korpusu nacionalne književnosti. I ne samo u njoj. Jer, kako procenjuju pisci pomenutog Leksikona, "Tragovi široke književne naobrazbe, nazočni u njegovom opusu, kao i iskazana metaliterarna svijest, svjedoče o autorovoj čvrstoj uronjenosti u dominantne struje evropske književnosti druge polovine 20. stoljeća".
      
       SAVA DAUTOVIĆ


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu