("Domaća dijaspora", NIN br. 2613)

      U tekstu su izneta mišljenja o ovom problemu dvojice uglednih i časnih ljudi, a pri tome visokih funkcionera u svojim strankama: prof. Gaša Kneževića ministra u vladi Srbije i g. Z. Živkovića ministra unutrašnjih poslova u saveznoj vladi.
       U vezi sa iznetim stavovima želim da napomenem da bi se neprilike koje bi proistekle iz izdvajanja Crne Gore iz Jugoslavije odnosile na osobe koje imaju državljanstvo Crne Gore, a koje nemaju ni zasluga, još manje krivice za takvo stanje u kome su se zatekle. To je, uglavnom, "druga generacija" Crnogoraca i Crnogorki, koji su pretežno već sredovečni ljudi (40-50 godina), koji su rođeni u Srbiji, ceo vijek proveli u Srbiji i svoj život vezali za Srbiju. Sa dosta izvesnosti se može pretpostaviti da mnogi od njih koji su Crnogorci i imaju državljanstvo Crne Gore jedva da znaju gde je grob njihovog dede (očevog oca) i gde je staro ognjište. Oni nisu imali, niti su mogli imati, nikakav uticaj kako će ih njihovi roditelji prijaviti (upisati) u pogledu pripadanja naciji, a u to vreme, prema postojećem propisu, novorođeno dete obavezno je dobijalo očevo državljanstvo.
       U tom pogledu apsolutno je tačno i dokazano da zasluge, greh ili prokletstvo, što ova lica (deca) mogu imati (malih ili velikih) neprilika oko državljanstva Crne Gore, u državi Srbiji, pada isključivo na "prvu generaciju" Crnogoraca koji su ranih pedesetih (i kasnije) došli iz Crne Gore u Srbiju. Razni su motivi migracije, i ona je prisutna u svim zemljama sveta. Ja, slučajno pripadam grupi svojih ispisnika i istomišljenika, a jesam, hvala na pitanju, govoreći jezikom Velikog Vladike "prisuka" osamdeset (80) godina, došao u Srbiju ranih pedesetih, iz prostog razloga što su režim i tadašnja svemoćna Udba bili stroži, i netolerantniji prema bivšim informbirovcima u Crnoj Gori nego u Srbiji. Nikad me niko nije pitao što sam bio informbirovac, a pogotovo što sam Crnogorac. Naprotiv, živim u ubeđenju da sam imao veći ugled i uvažavanje što sam bio to što sam i sada.
       U svetlosti iznetih shvatanja i podataka mislim da se opravdano mogu postaviti sledeća pitanja:
       Može li "druga generacija" Crnogoraca i Crnogorki, rođenih u Srbiji, koji su ceo vek proveli u Srbiji, biti odgovorna i snositi makar i najmanje posledice, ili makar bez ikakvih posledica, živeti u strahu i nedoumici šta im se može dogoditi samo zato što su ih njihovi roditelji, "prva generacija Crnogoraca", upisali kao Crnogorce i na taj način ih upisali kao državljane Crne Gore?
       Drugo, mogu li vlasti (vlade) država Srbije i Crne Gore ostati neme i, u neku ruku, samo se prepucavati ko je veći demokrata i gde ima više demokratije, a istovremeno ne omogućiti tim ljudima u Srbiji i, ako ih ima, u Crnoj Gori da se sami izjasne čije (koje države) državljanstvo prihvataju - preuzimaju?
       Zbog toga mije blizak i razumljiv stav profesora Gaša Kneževića koji u NIN-u kaže: "... bilo bi lepo i humano od vlasti u Srbiji ako bi ostavile mogućnost da crnogorski državljani optiraju koje državljanstvo žele". Poštovani profesore, mislim da bi, uvažavajući Vaš ugled i politički stav i Vas i Vaše partije, kao i jasno izraženi stav čitave vlade države Srbije, bilo obavezno da vlada Srbije, slično kao i Ministarstvo unutrašnjih poslova Jugoslavije objavi javni oglas - poziv i pruži mogućnost svim građanima sa državljanstvom Crne Gore da se jasno, pismeno izjasne čije državljanstvo žele. To bi trebalo odmah uraditi i odrediti razuman rok, na primer tri meseca. To bi omogućilo odraslim ljudima da se opredele i zaštite sebe i svoju porodicu, svoju decu od bilo kakvih neprilika i neprijatnosti.
      
       DR MILO JOVANOVIĆ,
       Beograd