U Beogradu je za šest dana publika videla 45 programa iz 14 zemalja, a odabrani filmovi će narednih dana biti prikazani u još devet gradova u Srbiji - sve u okviru Festivala o ljudskim pravima

      Selektori Međunarodnog festivala filmova o ljudskim pravima, koji se prvi put održava u Jugoslaviji, Mira Otašević, dramaturg, Danka Nikolić, filmski kritičar i njen kolega Milan Vlajčić, napravili su zanimljiv izbor evropskih i domaćih dokumentarnih, televizijskih i animiranih filmova nastalih u poslednjih desetak godina, koji iz različitih uglova govore o ljudskim pravima, tj. njihovoj zloupotrebi, nekada direktno, nekad vrlo posredno, bilo da se bave temom ratnih zločina, izbeglica, rasizma ili multikulturnog društva. U program upotpunjen debatama i pratećim sadržajima ušla je i selekcija sa 3. međunarodnog festivala filmova o ljudskim pravima One njorld, održanog u aprilu ove godine u Pragu. Ono što je, međutim, nedostajalo u Velikoj sali SKC-a, gde se odvijala ova manifestacija, jeste veći odziv publike.
      
       Bolji život
       Sudbine miliona ljudi sa istoka Evrope koji su se u devedesetim uputili na Zapad u potrazi za boljim životom, tema je koja se provlači kroz veliki broj prikazanih filmova. O jednom od prvih ponovnih susreta Istoka i Zapada govori i izvrstan oporo-duhovit mađarski film Boljše vita, nazvan po rok pabu u Budimpešti, u kojam su se '89. ispreprele sudbine protagonista - emigranata iz različitih zemalja. Sudbine emigranata inspirisale su i radove studenata sa Međunarodne akademije za radio i televiziju iz Montrea, koje je za ovu priliku izabrao dekan Aleksandar Todorović. Kratki dokumentarni filmovi Retorika protiv realnosti, U raskoraku, Uzurpator u Ženevi, predstavljaju isečke iz života jugoslovenskih izbeglica, turskih emigranata u Švajcarskoj, koji pokušavaju da se odrede između svog nasleđa i nove sredine, koja često nije oduševljena njihovim dolaskom.
       Najgrublja i najbrutalnija kršenja ljudskih prava u poslednjoj deceniji u Evropi dešavala su se na prostoru bivše Jugoslavije. Zanimljivo je uporediti film Janka Baljka o etničkom čišćenju sa nekim filmovima iz Nezavisne zagrebačke produkcije "Faktum", koji beleže užase srpsko-hrvatskih sukoba i ratne zločine u kojima se vrlo često menjaju uloge žrtve i xelata. Reprezentativan izbor domaćih filmova, koji je napravio Milan Vlajčić, čine i radovi Lazara Stojanovića, Gorana Markovića, Miloša Radovića, Nikole Lorencina, Puriše Đorđevića, Milorada Bajića, Mire Otašević i Bojane Andrić... koje ćemo, verovatno, imati prilike da vidimo još koji put na našoj televiziji.
       Među filmovima iz ovogodišnje produkcije prikazan je i dokumentarac o nestanku Ivana Stambolića.
       Središnje mesto na festivalu pripalo je, međutim, Bi-Bi-Sijevoj dokumentarnoj produkciji, u kojoj je poslednjih godina napravljeno više filmova o sukobima na Balkanu. Za ovu priliku prikazana su dva dokumentarca - Krik iz groba, Leslija Vudheda, o masakru koje su jedinice vojske Republike Srpske počinile nad Muslimanima iz Srebrenice, u julu 1995, koji je do sada videlo blizu dvadeset miliona ljudi, među kojima i odabrana publika u Hagu i UN.
       Drugi je nedavno završen film poznatog engleskog reportera Nika Danzingera, Nemirni mir, o povratku albanskih izbeglica na Kosovo i povlačenju Srba, koji postaju nove žrtve. Film o Srebrenici, ranije emitovan na Televiziji B92, izazvao je burne reakcije kako tada, tako i prošlog vikenda u SKC-u. Za većinu je to bilo potresno suočavanje sa onim što su radile "naše jedinice" u ratu u kome su počinjeni mnogi zločini koji tek treba da budu rasvetljeni.
       Sa druge strane, dokumentarac o Kosovu neubedljivo pokušava da izbalansira tragediju albanskih i srpskih izbeglica. Iako su autori Bi-Bi-Sijevih filmova, koji su za ovu priliku doputovali u Beograd, na debati koja se vodila posle projekcije rekli da nisu ponosni na propagandu koju su zapadni mediji vodili protiv Srba, pohvalili su ovaj film kao prvi koji se bavi i srpskom stranom. "Srpska strana" su, međutim, anonimni ljudi po vozovima koji pognutih glava beže sa Kosova u strahu od odmazde, jedna stogodišnja starica koju čuva pet vojnika Kfora i jedna od retkih preostalih srpskih porodica koja živi u strahu i izolaciji, pod stalnim pretnjama komšija Albanaca.
      
       Kreativni haos
       Među favoritima publike istakla su se dva neobična filma "lakšeg žanra" koji bi se mogli opisati kao lažni dokumentarci. Prvi je holandski film Rođen u pogrešnom telu, koji je osmislio i glavnu ulogu odigrao Arjan Ederven, što je publika shvatila tek kada se autor pojavio u sali. U filmu koji ima cilj da gledaocima stvori utisak dokumentarca, Arjan se podvrgava operaciji promene rase - od belca postaje crnac. Međutim, ovu njegovu potragu za identitetom ne shvata ni njegovo novo okruženje u Africi, ni žena koja po njegovom povratku pokreće brakorazvodnu parnicu. Drugi film - fantastična finska TV priča Kosmički haos o korporaciji Bonk - potpuni je trijumf mašte i originalnosti.
       Kao pravi biser među klasičnim dokumentarcima istakao se grčki film Preko bodljikave žice, o poslednjem podeljenom gradu u Evropi, Nikoziji. Kroz istoriju dvadesetpetogodišnjeg sukoba predstavljen je grad izuzetne lepote, na kojem su razne kulture ostavljale vekovima tragove. Danas grčki i turski Kiprani diskretno rade na restauraciji starog grada, čija je neprocenjiva umetnička vrednost prikazana sa puno pažnje. Kroz tople priče običnih ljudi sa obe strane žice nenametljivo se pojavljuje njihova čežnja da barikade nestanu i da se grad vrati u prvobitno stanje. Kao što jednostavnim rečima objašnjava jedan stolar sa turske strane, opisujući novinarima svoj zanat: "Ovo radimo već decenijama i mislim da smo dobri. Voleli bismo da vidimo kako to rade hrišćani sa druge strane, pa da uporedimo da li su bolji oni ili mi."
      
       ANA OTAŠEVIĆ