Kako je prošao "Kralj Lir" sa Briona u hrvatskoj javnosti, šta je zamereno velikom povratniku Radetu Šerbedžiji

      Negde u vreme kada se na Kraljičinoj plaži u Miločeru odigrala poslednja ovogodišnja repriza Šekspirove "Bure", na drugom kraju Jadranske obale, u legendarnom Titovom i Tuđmanovom letovalištu na Brionima, odvijao se pozorišni spektakl leta u Hrvatskoj - "Kralj Lir" u režiji Lenke Udovički, u produkciji pozorišta "Uliks", sa Radetom Šerbedžijom u glavnoj ulozi. Višemesečna kampanja u hrvatskim medijima učinila je da ova predstava dobije ogroman publicitet i odjekne kao društveni i kulturni, ali i politički događaj godine u Istri, jer se u hrvatsko pozorište posle decenijskog izgnanstva vratila njena nekadašnja najveća zvezda.
       Medijska podrška Šerbedžiji ovog puta bila je proporcionalna medijskom progonu koji ga je pratio otkad je početkom devedesetih napustio Hrvatsku pokupivši knjižicu Udruženja dramskih umetnika Hrvatske iz koga je 91. izbačen. Od tada su njegove poluanonimne posete Hrvatskoj bile praćene pretnjama i uvredama. Ovoga puta, na premijernoj predstavi 17. avgusta, u pristaništu u Fažani okupila se medijska svita iz Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine, čak i iz Crne Gore, pomešana sa političko-biznismenskim vrhom Hrvatske i ostalim gostima zvučnih imena, čiji status u hrvatskom društvu nije dozvoljavao propust kakav bi bio nedolazak na ovako pompeznu priredbu.
      
       Pohvale Radku Poliču
       Pozivnice za premijeru, kojoj je prisustvovalo 350 gledalaca, bile su prosto razgrabljene. Među najuticajnijim gostima našao se i hrvatski premijer, Šerbedžijin prijatelj i nekadašnji politički saborac Ivica Račan, koji je posle predstave oduševljeno izjavio da u ovakvim pozorišnim događajima vidi budućnost Briona. Po hrvatskoj štampi osvanuli su napisi da se takav spektakl nije video od vremena kada su Dubrovačke letnje igre bile na vrhuncu. Šerbedžiji ne samo što se ispunila dvosturka čežnja o kojoj je govorio ranijih godina, da odigra Lira i napravi predstavu u Hrvatskoj, već mnogo više - njegov trijumfalni povratak značio je da je konačno amnestiran u Hrvatskoj. Prevalio je put od velikog hrvatskog glumca do "nacionalne sramote" i natrag.
       Za Šerbedžiju "Kralj Lir" znači i povratak pozorištu na maternjem jeziku posle dugo vremena. U tome što se na hrvatsku pozornicu vraća u Šekspirovom komadu ima simbolike: svoju prvu veliku pozorišnu ulogu koja ga je proslavila 74. godine u Dubrovniku imao je u "Hamletu". Potom su usledile i druge zapažene uloge u pozorištu, ali u to vreme već je uplovio u filmske vode, gde se i zadržao najveći deo svoje karijere. U njegovoj filmografiji upisano je više od četrdeset filmova, a poslednjih godina proslavio se sporednim ulogama u holivudskoj A produkciji.
       Predstava "Kralj Lir" proizvod je porodične manufakture, što u Hrvatskoj štampi nije prošlo bez podsmeha. Šerbedžija se prvi put na sceni pojavio sa najstarijom ćerkom Lucijom, koja glumi Lirovu najmlađu ćerku Kordeliju, a kroz predstavu kratko promiču i njegove tri mlađe ćerke. Sin Danilo, koji studira režiju u Ohaju, snimao je dokumentarni film o čitavom događaju, a Ani Udovički, sestra Lenke Udovički, osmislila je koreografiju.
       Pored Šerbedžijevih, "međunarodnu" glumačku postavu, kako je to politički korektno nazvala hrvatska štampa, čine glumci sa raznih prostora bivše Jugoslavije - Radko Polič, Josip Pejaković, Ksenija Ugrina, Dejan Aćimović, Josip Genda. Sama predstava, iako spektakularno zamišljena, ostala je, izgleda, u senci političke amnestije glavne zvezde. "Globusov" pozorišni kritičar ocenio ju je kao estradnu, zabavnu i pomalo plitku kreaciju, ističući ipak odličnu ulogu koju je napravio Slovenac Radko Polič kao Luda, koji je na Brionima proslavio 59. rođendan.
      
       Slavilo se do jutra
       O Šerbedžijinom liku napisano je da je ostavio bled utisak, bez dubine i snage i pored virtuoznog glumačkog aparata kojim glumac barata. Uzrok tome traži se i u dugogodišnjem odsustvovanju iz maternjeg jezika, koje je Šerbedžijinom govoru oduzelo svežinu i neposrednost artikulacije. Raskošna scenografija, na nekoliko lokacija, od Fažane do austrougarske tvrđave na Malom Brionu, u koju je Lenka Udovički smestila svoju petočasovnu postavku "Lira", doživljena je kao eksperiment sa dvostrukim učinkom - uspelo prenošenje filmske poetike u adaptaciju dramskog dela, u kojem su činovi drame viđeni kao filmski kadrovi, ali i razbijanje koherentnosti drame i gubitak dramskog vrhunca usled dugih pauza, koliko je potrebno da se publika prebaci na sledeću tribinu. Nisu dobro ocenjeni ni kostimi Jagode Bujić, kao ni muzika koju je radio Najdžel Ozborn.
       To, međutim, nije smetalo većini onih koji su se posle predstave okupili na veseloj žurci koja je trajala do jutra. Pažnju su privlačili gosti iz inostranstva, poput mlade britanske glumice DŽoli Ričardson, ćerke londonske prijateljice i kume Šerbedžijevih, Vanese Redgrejv, te Šveđanina Ulfa Ekberga iz popularne grupice iz devedesetih Ace of Base, koji je izjavio da bi rado zapevao da zna reči domaćih hitova. Izostale su, međutim, najavljene svetske zvezde poput Toma Kruza, Majkla Kejna i Glen Klouz, ali Šerbedžija je objasnio da je to zato što je Kruz zaljubljen, a drugo dvoje rade na svojim novim filmskim ulogama.
       Na kraju da se vratimo na analogije između ovogodišnje crnogorske i hrvatske postavke Šekspira. Oba komada realizovana su kao ambijentalne predstave, u ekskluzivnim prostorima, za odabranu publiku u kojoj centralno mesto zauzimaju ličnosti iz samog političkog vrha, dok rediteljske i glumačke postavke izgledaju kao da se stara Jugoslavija nikada nije raspala. Po svemu sudeći, ovakvih "međunarodnih" projekata biće sve više.
      
       A. OTAŠEVIĆ