NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Zlatna lavica

Proslavila se filmom "Kama Sutra" koji joj je pre četiri godine doneo silne nevolje u Indiji. Danas je Mira Nair (44) nacionalna heroina čiji je film "Venčanje u vreme monsuna" proglašen najboljim na najstarijem filmskom festivalu na svetu

      (Specijalno za NIN iz Nju Delhija)
      
       Nije teško shvatiti zašto indijski film uglavnom nema prođu na Zapadu. Dovoljno je da pogledate nekoliko ostvarenja i odgledali ste gotovo celokupnu produkciju najveće filmske industrije sveta. Filmovi se "štancuju" kao fabrička roba, sa ciljem profita, po uvek istoj oprobanoj formuli. Dvoje se vole, savlađuju razne prepreke koje okrutna stvarnost nameće, i na kraju su zajedno. Hepiend. Ili, ređe, ne uspevaju da ih savladaju i završavaju tragično.
       U obe varijante film sadrži bar desetak scena igre i pesme, koje su umetnute u određenim intervalima, bez obzira na radnju, tako da nekad pravo iz dramatične scene patnje, film ulazi u veselu plesnu tačku u frenetičnom ritmu. Bez tih tačaka, kažu, niko ne bi dolazio u bioskop. One se snimaju odvojeno, na raznim egzotičnim lokacijama širom Azije, ali i dalje, i potom se samo umontiraju u film.
       Prvo što primetite je da sve indijske heroine pevaju istim visokim glasićima. Posle saznate da zaista, u poslednjih četrdesetak godina, za sve glumice glas pozajmljuju samo dve čuvene indijske pevačice, Lata Mangeškar i Aša Bonsli.
       Glumački izraz, čini se, počiva na tradicionalnom indijskom plesu koji uključuje veoma naglašenu mimiku. To obilje emocija u filmovima strancu deluje ponekad naivno, ponekad komično. No, radnja je i inače sporedna; ona je samo okvir za popularne glumce i glumice. Njihovi obožavaoci dolaze da ih vide kako se vole, pate i, iznad svega, igraju. Holivud i Bolivud (filmska industrija u Bombaju) zaista su dva sveta.
       Ove opservacije izneo sam, jednom prilikom, čuvenoj filmskoj divi 70-ih i 80-ih godina Šarmili Tagor. Ona se složila i rekla: "Ali gospodine, to nisu filmovi pravljeni za vas. To su filmovi za preovlađujući nivo indijske publike". No, problem je što je gotovo celokupna produkcija podređena masovnom ukusu i eksperimenti sa savremenim filmskim izrazom su, čini se, ređi danas nego pre 30 godina. Za većinu, dakle, Bolivud. Ko želi drugo, eno mu Holivud.
      
       Cenzura za "Kama sutra"
       Ali, Indija uvek iznenađuje. Jedan indijski film, "Venčanje u vreme monsuna (Monsoon Njedding)" režiserke Mire Nair nedavno dobiva čak Zlatnog lava na filmskom festivalu u Veneciji, najstarijem filmskom festivalu na svetu. Indijska štampa je oduševljena. Nagrada se prima kao priznanje Indiji; predsednik i premijer Indije upućuju čestitke Miri Nair. Premijer u čestitci kaže da je "takva nagrada dovoljno svedočanstvo da je indijska kinematografija prva na svetu". Kakva razlika od 1997. godine, mislim, ali o tome posle.
      
       Ko je Mira Nair?
       Rođena pre 44 godine u državi Orisa, završila je koledž u Delhiju i sa 19 godina otišla na Harvard da studira sociologiju. Posle studija zainteresovala se za dokumentarni film kao medij za proučavanje socijalnih tema i ljudskih emocija. Između 1979. i 1988. pravi nekoliko zapaženih dokumentaraca, posebno "Novine ulice Džama Masđid" (Jama Masjid Street Journal) o muslimanskoj zajednici u starom Delhiju, i "Indijski kabare" (Indian Cabaret) o ostarelim plesačicama u bombajskom kabareu.
       Njen prvi igrani film, "Pozdrav Bombaju" (Salaam Bombadž!) 1988. godine, doneo joj je nominaciju za Oskara, nagradu za kameru u Kanu 1988. i nagradu publike u Kanu 1989. godine. Dosledno njenoj orijentaciji na socijalne teme, film se bavi životom siromašne dece koja žive na ulicama Bombaja, u urbanoj bedi, među svim porocima. Drugi film, "Potpuri Misisipija (Mississippi Masala)" 1992. godine opisuje koliziju kultura kada se crni čistač tepiha (Denzel Vošington) zaljubljuje u kćerku indijskih emigranata koji vode motel na jugu SAD. Naredni film, "Porodica Perez" (The Perez Famildž) 1995. godine, sa Anđelikom Hjuston i Marisom Tomei kao kubanskim emigrantima, doživljava neuspeh. Mira kaže da je taj film naučio da više nikada ne pravi film kao "član komiteta" već isključivo samostalno.
       Godine 1997. ponovo snima u Indiji, tog puta svoj najkontroverzniji film "Kama sutra", o prijateljstvu princeze i njene služavke u Indiji 16. veka. Zbog golotinje, do tada neviđene u indijskom filmu, štampa je napada, vode se polemike u kulturnoj javnosti i cenzori zabranjuju film za prikazivanje u Indiji. Mira Nair vodi ogorčenu bitku s njima punih 18 meseci; prikazivanje se napokon dozvoljava, ali je film toliko izrezan da je ostatak beznačajan. Još jedan neuspeh.
       Zlatni lav tako označava trijumfalni povratak Mire Nair na indijsku filmsku scenu. Samo ona zna da li je "Venčanje u vreme monsuna" bio svestan pokušaj da to postigne, ili je, kako izjavljuje, jednostavno želela da napravi mali film koji je, van očekivanja, ispao veliki.
       Ranije udata za jednog američkog fotografa, sada je supruga Mahmuda Mamdanija koji predaje afričku politiku na Kolumbija univerzitetu u Njujorku. Ona predaje film kao pomoćni profesor na istom univerzitetu. Svi je opisuju kao ženu ogromne energije, živu vatru koja nikada ne okleva da se dohvati osetljive i kontroverzne teme.
       Sa "Venčanjem", Mira Nair se vraća svojim etničkim korenima. Film opisuje tradicionalno venčanje u porodici iz Pandžaba koja živi u Delhiju. Pandžapci su "Napolitanci" Indije, ljudi puni života i želje za uspehom, čiji se život uglavnom odvija u porodičnom klanu. Delhi ih je pun; starosedeoci ih smatraju nevaspitanim i agresivnim, ali im priznaju da su osvojili Delhi na juriš.
      
       Pozitivno lice globalizacije
       Venčanje u filmu traje četiri dana i prašti od zvukova, boja i pandžapskog joie de vivre. Na prvi pogled tradicionalno, ali je to samo privid. Film je u stvari studija o konfliktu "globalizacije" i tradicionalnih običaja. Članovi porodice dolaze na venčanje iz Silicijumske doline, iz Australije, iz Dubaija. Mlada, kćerka imućnih roditelja, održava odnos sa svojim šefom na poslu sve do dana venčanja, ali sve otvoreno iznosi mladoženji, koji je NRI (Indus koji živi u inostranstvu). On prelazi preko toga i prihvata venčanje. Tokom svadbe ispostavlja se da je važan porodični prijatelj, koji je prisutan, napastvovao mladinu rođaku kada je bila dete. Umesto zataškavanja pedofilije, što bi bio tradicionalni način, porodica se solidariše sa devojkom i odbacuje napasnika bez obzira na njegov društveni položaj. Paralelno teče i ljubavna priča unajmljenog organizatora svadbe (neizbežan na indijskim venčanjima!) sa porodičnom služavkom. I pored ozbiljnih, čak tabu-tema (pedofilija), preovlađuje humor i optimizam; film je oda indijskoj porodici. Čitav film je snimljen za 30 dana!
       Mira Nair je očevidno "Venčanjem" uhvatila sadašnji trenutak evoluirajućeg indijskog senzibiliteta na način koji je bio neodoljiv i za žiri u Veneciji. I u tome je objašnjenje njenog Zlatnog lava: ona je pozitivno lice globalizacije. Sa iskustvom Njujorka i kritičkom distancom, ona prodire u suštinu indijskih procesa lakše nego neko ko stalno živi u Indiji, i to sa univerzalnim filmskim izrazom.
       Analogija sa književnom nagradom Buker (Booker)za Salmana Ruždija i Arundati Roj, i Pulicer za Džumpu Lahiri, je neodoljiva. Indiji danas najviše poena donose njeni NRI-ji. Da, Zlatni lav je priznanje Indiji, kako Mira Nair patriotski izjavljuje. Ali jedno je sigurno: to nije priznanje Bolivudu.
      
       FEODOR STARČEVIĆ


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu