"Ubuduće, najpopularnija takmičenja u šahu biće između čoveka i mašine" - Gari Kasparov

      Internet vam omogućava da uvek kada to poželite, imate dostojnog protivnika ali i učitelja drevne igre. Šah je najstarija od svih savremenih društvenih igara. Na 64 crno=bela polja protivnici raspolažu istom "vojskom", a pobedu ostvaruje onaj koji uspe da dovoljno dugo zadrži koncentraciju i povlačenjem najjačih poteza nadmudri protivnika. Šah se može definisati i kao vrsta duhovnog sporta u kojoj se razvijaju mašta, objektivnost, logika, brzo razmišljanje i kombinatorika, ali i odlučnost i odgovornost, jer ponekad od samo jednog poteza može zavisiti ishod cele partije.
       Smatra se da šah vodi poreklo iz Kine, ali uglavnom se veruje da se pre 2000 godina igrao u Indiji, na drvenoj ploči "čanturanga" (četvorodeona). Tadašnje indijske šahovske figure podeljene su u četiri roda oružja: borna kola, konji, slonovi i pešaci. U sredini su bili raxa (sadašnji kralj) i njegov savetnik - mantrin (kraljica ili dama). Mudrac Sisi ben Dahir kao nagradu za pronalazak šaha zatražio je onoliko žita koliko iznosi kada se na prvo šahovsko polje stavi jedno zrno, na sledeće dva i tako redom na sva 64 polja. Geometrijskom progresijom ustanovljeno je da niko ne može sakupiti tu količinu žita.
       Na prelazu između V i VI veka šah se igrao i u Persiji, zatim u VII veku u Arabiji (šantranx). Tokom sledeća dva veka bio je veoma popularan u arapskim zemljama, gde su održavani i turniri najboljih šahista. Arapi su u IX veku šah preneli u Španiju, a odatle se popularnost šaha proširila po celoj Evropi sve do Islanda. Interesantan je podatak da je francuski kralj Luj IX 1254. godine izdao specijalni edikt kojim je zabranio igranje šaha. Istorijat, muzeje i autentične fotografije sa prvih međunarodnih takmičenja u šahu pogledajte na adresi http://www.chessarch.com. U Evropi je arapski šah usavršen uvođenjem novih pravila kao što su rokada, povećanje dejstva dame, lovca i matiranja. U arapskom šahu dama je mogla da se kreće samo po jedno polje u kosom smeru, a lovac je skakao koso na svako treće polje. Po ovim pravilima veoma je teško bilo matirati protivnika pa su postojala još dva načina pobede. Prvi ako kralj ostane sam u igri i drugi - pat pozicijom koja se računala kao pobeda za patiranu stranu.
       Krajem XV veka u Španiji pojavljuju se i prva značajna šahovska dela, a 1575. u Madridu održan je i prvi šahovski međunarodni turnir. U XVIII veku Francuska je bila poznata po najkvalitetnijim igračima, a u prvoj polovini XIX veka šahom dominiraju Englezi. Na adresi http://www.chess.com naučićete sve osnovne elemente šaha. Mentor pleasurable metod možete pohađati od početnog do ekspertskog nivoa. Dobićete demonstracionu verziju privatnog učitelja šaha preko Mreže. Na adresi http://www.schoolofchess.com nalazi se škola šaha internacionalanog majstora Xefa Astona. Odličnu šahovsku literaturu za početnike i dobre igrače naći ćete na stranicama http://www.chessforstudents.com i http://www.chesscenter.com.
       Od 1886. godine uvedena je zvanična titula šampiona sveta u šahu. Prvenstvo šahistkinja uvedeno je tek 1927. godine. Vera Menčik odbranila je titulu svetske šampionke osam puta i ostala doživotna prvakinja sve do 1944. Od 1951. godine održava se i omladinsko prvenstvo sveta u šahu. Pravila igre u odnosu na arapski šah su se menjala a Međunarodna šahovska federacija (FIDE) ustanovila je pravila koja važe i danas a ista su u celom svetu. Na njihovom sajtu http://www.worldfide.com nalaze se informacije o međunarodnim takmičenjima, a na http://www.fide.com/cgi-bin/materijal/main.pl i spisak od 295 šah klubova. Internet šah klub na adresi http://www.chessclub.com ima 1886 članova - među njima su i 14 velemajstora i 24 internacionalna majstora. Sajt Američke šahovske federacije potražite na http://www.uschess.org, a londonski šah centar na http://www.chess.co.uk.
       Postoje i egzibiciona takmičenja: simultanke, hendikep mečevi (majstor igra istovremeno protiv osam do deset protivnika uz upotrebu časovnika), "naslepo"...
       Šah se može igrati i živim figurama. Statisti u odgovarajućim kostimima pomeraju se po želji igrača na tabli ogromnih dimenzija (najčešće se koriste igrališta i pozornice). Prema legendi, 1554. godine šah živim figurama igrali su plemići koji su se tako borili za ruku jedne devojke. Smatra se da je prvu takvu partiju šaha odigrao sultan Mohamed 1408. godine u Grenadi. U mnogim zemljama šah živim figurama postaje tradicija, a u Marostici (kod Vićence) od 1954. svake godine se priređuje svečanost i takmičenje.
       Partije "naslepo" igraju se u slučaju kada se bar jedan od igrača oslanja samo na memoriju i, ne gledajući figure, vuče poteze. Saracen Buzeka još 1266. godine igrao je istovremeno dve partije "naslepo" i još jednu gledajući u tablu, a u XIX veku značajno je porasla popularnost simultanki na slepo. Šahisti su igrali i po 50 partija simultanki na ovaj način.
       Na Prvoj šahovskoj olimpijadi 1927. godine takmičilo se 16 ekipa. Nakon ratnih godina broj zemalja učesnica se povećavao, a od 1957. godine ustanovljene su i ženske olimpijske igre. Evropski ekipni šampionat najjače je ekipno takmičenje posle olimpijade. Mečevi se igraju na većem broju tabli što je pouzdaniji kriterijum za određivanje pobednika. Svake godine dodeljuje se i šahovski Oskar - priznanje najboljem šahisti koje dodeljuju članovi Međunarodnog udruženja šahovskih novinara (AIPE). Prva titula 1967. godine dodeljena je Bentu Larsenu, a kasnije su dobitnici bili Spaski, Fišer, Korčnoj, Karpov, Kasparov... Sajt Gari Kasparova potražite na adresi http://www.kasparovchess.com. Na njemu su obrađene sve najzanimljivije partije, uključujući i čuveni meč protiv Karpova, odigran u Moskvi 1985. godine. Na istoj adresi i najmlađi korisnici mogu naučiti da igraju šah u dvanaest lekcija, prateći tabelu po uzrastima od četiri do pet, šest do osam i devet do dvanaest godina. Kompletne partije sa svih mečeva Karpova i Kasparova naći ćete i na lokaciji http://www.geocities.com/colosseum/Loge/3076, intervju Kasparova iz 1998. godine na http://www.chessclub.com/event/kaspintervienj.html, a sve o istorijskom meču Garija Kasparova i IBM superkompjutera "Duboki plavi" iz 1997. godine potražite na http://www.reserch.ibm.com/deepblue. Rezultat od 3,5 : 2,5 u korist kompjutera potvrdio je Kasparovljevu tvrdnju da će ubuduće najpopularnija takmičenja u šahu biti između čoveka i mašine. Na njihovoj adresi saznaćete još mnogo zanimljivosti: Oksford je prvi univerzitet koji je osnovao šah klub još 1845. godine, prva partija šaha preko telefona odigrana je 1878. godine u Engleskoj, prva crno-bela šahovska tabla napravljena je u Evropi u XI veku, a prva kolumna u novinama o šahu objavljena je u "Liverpul Merkjuriju" 1813. godine...
      
       Intervju Vladimira Kramnika, čoveka koji je prekinuo desetogodišnju vladavinu Garija Kasparova na šahovskoj tabli, pročitajte na http://www.chesscenter.com/wcc2000/kramint.html. Najbolje šahovske programe i analize partija naći ćete na sajtu http://www.chessmaster.com, a i tu možete naći i dostojnog partnera za on-line igranje.
       Pretečama savremenih šahovskih problema smatraju se srednjovekovne arapske "mansube" (komponovane završnice), a najstarija potiče iz IX veka. Najslavniji sastavljač šahovskih problema bio je Semjuel Lojd iz Sjedinjenih Američkih Država. Ako volite da rešavate probleme, potražite sajt http://www.forthnet.gr/chess ili http://www.hydrola.co.il.
       Šahovski časovnik izumeo je Tomas Brajt Vilson iz Mančestera, prvi put se koristio na međunarodnom takmičenju u Londonu 1883. godine. Pre toga korišćeni su peščani časovnici ili je vreme za svaki potez limitirano na 15 minuta. Internet prodavnica šahovskih tabli, figura i satova nalazi se na adresi http://www.chessdealer.com, a luksuzne primerke pogledajte na sajtu http://shopallenbeys.com/chess-sets-decorative- chess-sets-historical-onyx-marble-chess-sets.html.
       Ako vam je potreban sagovornik, ćaskajte sa ostalim zaljubljenicima u ovu igru na adresi http://www.chesscafe.com. Spisak svih svetskih šah klubova naći ćete na adresi http://www.chessclub.com/clubs, a odličan šahovski informator nalazi se na sajtu http://www.sahovski.co.yu. Novosti iz sveta šaha možete pratiti putem sajtova na adresama http://www.newinchess.com i http://www.chess-international.de/ticker.
      
       NATAŠA USKOKOVIĆ