NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Žrtvovana decenija

Deset godina posle međunarodnog priznanja Hrvatske polovina njenih građana smatra da državna samostalnost nije bila vredna ratnih razaranja i uništenih ljudskih života

      Otkako su Litvanci, Latvijci, Estonci i Islanđani pre desetak godina prvi odlučili da Hrvati imaju pravo da žive u samostalnoj državi, zvanični Zagreb našao se na veoma neizvesnoj političkoj putanji. Prvi koraci su, doduše, bili obeleženi kratkotrajnom nacionalnom renesansom, ali su rodoljubive pesme ubrzo zamenjene oružjem. Bio je to početak tužnih paradoksa koji su obeležili deset godina novije političke istorije Hrvata i njihove države. Male zemlje sa severa postale su doživotni prijatelji Hrvatske koja i danas ima bolje bilateralne odnose sa Islandom nego sa svim svojim susedima zajedno. Deset godina posle prekida svih veza sa bivšom Jugoslavijom i zvaničnim Beogradom, evropski ekonomisti Hrvatsku upoređuju s Argentinom, a međunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava konstatuju da je nova vlast u zemlji nemoćna pred nacionalistima iz bivšeg režima. Gore od toga o svojoj prošlosti, sadašnjosti i budućnosti misle još jedino sami građani Republike Hrvatske.
      
       Nacionalne zablude
       Recentna istraživanja javnog mnjenja sprovedena povodom desete godišnjice samostalnosti Hrvatske konsternirala su i bivšu i sadašnju vlast u zemlji. Nacija se ponovo podelila. Polovina ispitanih smatra da život u nezavisnoj državi nije bio vredan rata i uništenih ljudskih života, dok ostali tvrde da nijedna žrtva za “oltar domovine” nije prevelika. Više od polovine građana Hrvatske oseća da je život u prethodnih deset godina, koje su političari nazivali “zvjezdanim trenucima” nacionalne demokratije, ozbiljno izneverio njihova očekivanja. Da danas ipak žive bolje nego što su živeli u Hrvatskoj kao članici bivše jugoslovenske federacije, smatra tek 16 odsto građana. Već površna računska operacija nad ovim brojkama pokazuje ozbiljne anomalije. Znak jednakosti jedina je konstanta, ali on više ne uspeva da pomiri vrednosti sa jedne i sa druge strane nove hrvatske jednačine. Čak ni onda kad se građani koji te vrednosti predstavljaju, zamene političkim oznakama “levica” i “desnica”, “kriptokomunista” i “nacional-liberal”, “jugonostalgičar” i “lokalpatriota”. Greška u sistemu pojavila se upravo u vreme kada su Island, baltičke zemlje, Vatikan i Evropska zajednica zaključile da se na globusu pojavila nova nezavisna država. Od tog 15. januara 1992. godine, umesto nacionalnih vrednosti, počela su da se zbrajaju mrtva tela i određuju njihove nacionalnosti, a “greška u računu” uvukla se duboko u državno tkivo i nesmetano hranila brojnim nacionalnim zabludama.
       Usred jubilarne proslave međunarodnog priznanja Hrvatske o njima je u nacionalnom parlamentu u Zagrebu progovorio baš predsednik države Stjepan Mesić. Zapanjenim zvanicama poručio je da je bivša vlast zapravo pomagala tadašnjem jugoslovenskom predsedniku Slobodanu Miloševiću koji se u Hrvatskoj smatra isključivim krivcem za krvoproliće na Balkanu. Zvanična politika tada vladajuće Hrvatske demokratske zajednice svesno je izazivala Srbe u Hrvatskoj i od njih stvarala neprijatelje koje je kasnije zloupotrebila politika Slobodana Miloševića. Svet nije bio protiv Hrvatske, jer je više voleo Beograd i “njihovu Jugoslaviju”, kako je prvih ratnih godina govorio pokojni hrvatski predsednik Franjo Tuđman. Političarima koji su tada odlučivali o ratu i miru na Balkanu i jugoistoku Evrope nije bilo jasno šta Hrvatska zapravo želi. Demokratsko društvo u kome će svi građani biti ravnopravni, ili ekskluzivnu nacionalnu državu sa što manjim brojem srpskog stanovništva? Ne obazirući se na demonstrativni izlazak “hadezeovaca” iz saborske dvorane, predsednik Mesić opomenuo je javnost da se u Hrvatskoj ni danas još ne shvata kakvu je državu iza sebe ostavila bivša vlast i šta su o njoj mislili zapadni političari. Da bi izbegao svaku zabunu, prvi čovek nove Hrvatske sasvim precizno je spomenuo “šovinizam koji se ponekad pretvarao i u koketiranje sa fašizmom”.
      
       Politička katarza
       Mada su kasniji govornici, poput premijera Ivice Račana koji je obećao da će Hrvatska iduće godine postati punopravan član Evropske unije, pokušavali da ublaže poruke Stjepana Mesića, brzo se pokazalo da su zalihe nacionalnih sedativa ispražnjene. U “maloj ljekarni” za masovnu upotrebu, ostali su samo medikamenti čiji je rok trajanja po stanovniku odavno istekao, pa se u džepove građana zakotrljao tek jedan jedini novčić. Reč je o jubilarnoj kovanici Hrvatske narodne banke koja vredi 25 kuna ili šest maraka i 10 feniga, a na naličju nosi reljef Hrvatske ispresecan meridijanima i paralelama među koje se, pre deset godina, i zvanično smestila nova zemlja na globusu.
       Sve što je tome prethodilo ovde se i dalje posmatra u crno-beloj političkoj tehnici. Diskriminacija, zastrašivanje, otkazi zbog “pogrešnih” imena i prezimena, prebrojavanje “krvnih zrnaca”, javne poternice za nasumično izabranim političkim ili nacionalnim neprijateljima “hrvatske slobode”, metastaziranje tajnih policija u svakodnevni život građana, opsesivna potraga za “spavačima” koji samo čekaju dolazak neprijatelja, sve se to danas ležerno naziva “dečjim bolestima” samostalne hrvatske države. Cinici kažu da za cepljenje ionako nije bilo vremena, jer je međunarodno priznanje Hrvatske već bilo umotano u celofan božićnog dara nekadašnjeg nemačkog kancelara Helmuta Kola. Jedan od neobičnijih poklona dobio je i tadašnji šef hrvatske diplomatije, dr Zvonimir Šeparović. U znak posebne naklonosti prema Hrvatskoj, šef nemačke diplomatije Hans Ditrih Genšer svukao je svoj čuveni žuti džemper i poklonio ga hrvatskom kolegi. “Demokratija podvučena žutim”, nikada nije prebolela svoje dečje bolesti, a iz poslednjeg hrvatsko-srpskog rata izašla je opterećena novim strašnim dijagnozama poput “vijetnamskog sindroma”, “posttraumatskog stresnog poremećaja”, “gubitka osobnog identiteta”, “suicidalnih depresija” ratnih veterana i ostalih strahota nedavne prošlosti.
       Put ka ozdravljenu težak je i pre svega neprivlačan. A na veliku žalost domaće diplomatije, ne vodi ni preko Islanda i Baltika, ni preko Novog Zelanda i Argentine, ni preko Svete Stolice. Domaća politika mora da prati privredu i trgovinu koje su već odavno uspostavile kontakte, pa i dobre poslovne veze sa bivšim neprijateljima. Najnovija afera u kojoj je vlada premijera Ivice Račana ipak morala da ukine zabranu transporta nafte koja se preko hrvatske teritorije kretala od Slovenije do Bosne i Hercegovine, upravo tragikomično pokazuje da carinske ispostave i granični prelazi kao kultni simboli novonastalih država, pripadaju običajima koji u Evropi više nisu “in”. Domaća javnost u međuvremenu se priprema za još jedan presedan. Biće to trenutak kad prosečni Zagrepčanin ujutro svrati do najbližeg kioska i shvati da mu se tamo nudi mogućnost da iz prve ruke sazna šta se zapravo događa “tamo dole”. Čitanje “njihovih novina” u sebi, doduše, krije rizik od otkrića da nas drugi ne vide uvek onako kako bismo to sami želeli, ali dugoročno nudi političku i nacionalnu katarzu. Dan kada bi ona mogla da započne, vezan je zato i uz početak legalne distribucije jugoslovenske štampe u Hrvatskoj. Prema političkim najavama to bi moglo da se dogodi već početkom najprevrtljivijeg meseca u godini, petog februara.
      
       ZORICA STANIVUKOVIĆ


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu