Naziv: Savka Subotić, Uspomene
Priredila: Ana Stolić
Izdavač: SKZ, Beograd 2001.

      Suzana Rajić
       Retke su žene devetnaestog veka koje su zabeležile svoje uspomene, što zbog brojnih obaveza u porodici koje su imale kao majke i domaćice i uvreženog mišljenja da je taj posao privilegija muškaraca, što zbog društva koje je obrazovanje ženske dece smatralo irelevantnim, čime je, pored ostalih uzroka, žena bila isključena iz političkog i društvenog života. Još je manji broj objavljenih memoarskih zapisa žena - do sada ih je svega četrnaest (Mileva Alimpić, Jovanka Ivanović, Olga Ilić, Mina Karadžić-Vukomanović, Mara Kovačević-Bešlić, Ljubica Ljotić, Ana Lunjevica-Milićević, Isidora Sekulić, Milica Stojadinović Srpkinja, Milica Tomić, Draga Ljočić, Jela Novaković, Natalija Obrenović, Savka Subotić), od kojih su blizu polovine objavljeni samo fragmentarno. Memoari, dnevnici i autobiografije političara, državnika i drugih javnih ličnosti, zahvaljujući favorizovanju političke i vojne istorije, neopravdano su bacili u zasenak sećanja koja su zabeležile žene.
       Došlo je vreme da se propusti nadoknade. Srpska književna zadruga je, u biblioteci "Srpski memoari", izdala 1999. uspomene kraljice Natalije Obrenović, a nedavno su ugledale svetlost dana i Uspomene Savke Subotić.
       Kao supruga istaknutog političara i pisca dr Jovana Subotića, prečanina, Savka Subotić (1834-1918) imala je prilike da se upozna i razgovara sa mnogim javnim ličnostima svoga doba. O njima je ostavila zanimljiva i duhovita zapažanja, dragocena za upoznavanje tih ličnosti. Pomenućemo samo neke: Jovan Hadži Svetić, Svetozar Miletić, Petar Petrović Njegoš, knjaz Danilo, od Hrvata Dragutin Klobučarić, činovnik hrvatske vlade, Mirko Horvat, Juraj Haulik.
       Podaci o njenom bratu Mihailu Polit-Desančiću, čuvenom političaru i publicisti, o roditeljima, i svojim i svoga muža, o deci, bacaju svetlost na život skladne i harmonične porodice koja je srpskom narodu iznedrila više znamenitih ljudi.
       Gospođa Subotić je u svakom pogledu bila dostojni životni saputnik svoga muža, nadareni govornik sa organizatorskim sposobnostima i mnogostrukim interesovanjima. O nekim aktivnostima te vrste ona piše u Uspomenama, ali bez samohvalisanja i bez tendencije da fascinira čitaoca. Ona sa ponosom spominje dobročinstva svoje majke i babe, dok je o svojim akcijama na tom polju vrlo uzdržana.
       Sa mnogo više hvale ona govori o svojim bližnjima - mužu, sinovima Vojislavu i Dejanu i bratu Mihailu Polit-Desančiću. Probranim rečima, nenametljivo, ona rezimira svoju sreću u privatnom životu i porodične radosti, a karakter muža, od koga je bila sedamnaest godina mlađa, za nju je bio ideal - čovek patriota sposoban da odgovori svim životnim dužnostima.
       Opisi zabava, druženja i provoda ondašnjeg doba kojih se Subotićka rado seća, pružaju dragocene podatke za praćenje svakodnevnog života o kome ima malo vesti u istorijskim izvorima.
       Priređivač Ana Stolić opremila je tekst predgovorom, neophodnim objašnjenjima ličnosti i događaja, rečnikom manje poznatih reči i izraza i imenskim registrom. Bibliografija objavljenih srpskih memoara postala je bogatija za jednu knjigu, a uvereni smo da će se, zahvaljujući ovom pionirskom koraku, i drugim memoarskim zapisima žena u budućnosti posvetiti pažnja koju zaslužuju.