NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Živa književnost

Naslov: FAK-JU: antologija
Priredili: Kruno Lokotar i Vladimir Arsenijević
Izdavač: Rende, Beograd 2001.

      Adrijana Marčetić
       Zbornik provokativnog naslova FAK-JU: antologija (Festival alternativne književnosti u Jugoslaviji) donosi priče i odlomke iz romana koje su u Beogradu, krajem septembra prošle godine, javno čitali pisci iz Hrvatske i Jugoslavije. Ideja o ovakvom, kod nas neuobičajenom predstavljanju proze potekla je od hrvatskih pisaca, Kruna Lokotara i Nenada Rizvanovića. Prvobitno zamišljen kao lokalna manifestacija posvećena alternativnoj književnosti, prvi FAK održan je u Osijeku 2000. godine i na njemu su nastupili hrvatski autori mlađe i srednje generacije. Posle reprize u Zagrebu, FAK je u Hrvatskoj, po rečima jednog od priređivača zbornika, Vladimira Arsenijevića, postao "kulturni događaj godine" učinivši nekoliko redovnih "fakovaca" pravim književnim i medijskim zvezdama.
      
       Za manje od godinu i po dana, FAK je doživeo sedam izdanja u nekoliko gradova bivše Jugoslavije, a putujućem književnom karnevalu u međuvremenu su se priključili i neki stariji ili već afirmisani autori (Ivo Brešan, Miljenko Jergović, Borivoj Radaković), novinari i kolumnisti (Igor Mandić, Petar Luković), gosti iz inostranstva, i najzad, i srpski pisci. Na poslednjem, beogradskom FAK-u učestvovalo je petoro pisaca iz Jugoslavije: Laslo Blašković, Zoran Ćirić, Mirjana Novaković, Mihajlo Spasojević i Vule Žurić, i trinaest pisaca iz Hrvatske. Među imenima koja će našim čitaocima verovatno malo značiti, jer je reč o generaciji koja je književnu afirmaciju sticala u poslednjih desetak godina, izdvajamo nekoliko: Zoran Ferić, Rujana Jeger, Jurica Pavičić, Roman Simić, Ante Tomić, itd. Iako relativno mladi, ovi autori već imaju sasvim izgrađen, samosvojan i lako prepoznatljiv stil.
       Da bi se stekla celovitija predstava o pojedinim autorima, bio bi potreban nešto veći i reprezentativniji uzorak od onog koji nudi FAK-JU antologija. Uprkos tom ograničenju, reklo bi se da su "fakovci" iz Hrvatske, u celini posmatrano, pokazali više pripovedačke veštine i inovativnosti od svojih kolega iz Jugoslavije. Pada u oči i činjenica da su gotovo svi pisci iz Hrvatske na ovaj ili onaj način vezani za novine - po profesiji su novinari, kritičari, kolumnisti ili urednici u nedeljnicima i književnim časopisima - što je vidljivo i u načinu na koji pišu. Njihovu prozu po pravilu odlikuje veoma upečatljiv kolokvijalni jezik, kratka i precizna rečenica, dinamično vođenje priče i minimalizam emocija. Navedene vrline svakako bitno doprinose utisku koji ova proza ostavlja u "živom" nastupu, ali čak i mimo njega, taj utisak je često izuzetno povoljan.
       Poetička "platforma" FAK-JU priča, prilično je šarena i kreće se u rasponu od postmodernizma, preko lirsko-psihološke proze do različitih varijanti neorealizma. Ali, i pored poetičke raznovrsnosti, "fakovci" ipak imaju i nekih sličnosti. One se ne ogledaju samo u provokativnosti nastupa i naglašavanju sopstvene autsajderske pozicije u oficijelnoj kulturi, već i na dubljem književnom planu. Distancirajući se od vladajućih literarnih kanona, pisci iz Hrvatske i Jugoslavije okreću leđa istorijskoj inspiraciji i dokumentarističkim žanrovima i vraćaju se čistoj fikciji. Vodeći računa o zanimljivosti priče i koherentnosti kompozicije, ovi autori tematsko uporište nalaze u savremenom, najčešće gradskom životu, ali i u bližoj prošlosti.
       Srodna tematika predočena je širokim dijapazonom različitih pripovednih stilova. U priči "Otok na Kupi" Zoran Ferić naturalistički neposredno predočava jezivu sliku građanskog rata, istovremeno je "oneobičavajući" uvođenjem elemenata crnog humora, horora i ironije. I u priči Ante Tomića, "Pomoću trikova ili kako su nestali Srbi u Hrvatskoj", o ratnim događajima se pripoveda u crnohumornom tonu, a oficijelna tuđmanovska ideologija i njeni autoriteti opisani su tehnikom grotesknog razobličavanja. Humoristički talenat Tomić pokazuje i u priči "Paša". Iako je pripovedačeva ironija ovde znatno blaža, a humor dobronamerniji, i jednu i drugu priču odlikuje nepretencioznost, duhovitost i lakoća pripovedanja. Sa dve priče predstavljen je i Miljenko Jergović, našim čitaocima poznatiji kao pesnik. Jergovićeve priče "Neću šlafen" i "Betlehem nije daleko" ispričane su lirski sugestivnim jezikom, u formi unutrašnjeg monologa, prva s tačke gledišta četvorogodišnjeg dečaka, druga iz perspektive senilne starice. U pripovedanju u kojem se mešaju san i java, stvarnost i iluzija, nije teško prepoznati autobiografske elemente: melanholična sećanja na detinjstvo i porodični život u Sarajevu suprotstavljena su nagoveštajima zastrašujućih ratnih stradanja.
       Pripovedni stil većine "fakovaca" blizak je razgovornom jeziku, zasićen slengom i dijalektizmima. Osim već navedenih autora, Tomića i Ferića, znatnu veštinu u ovoj formi pokazali su i Zoran Ćirić, Vule Žurić i Rujana Jeger. Ali, "Voajerka" Borivoja Radakovića ipak nema premca u ovoj kategoriji. Razvijajući siže isključivo tehnikom skaza, Radaković pripoveda dinamično, uzbudljivo i duhovito. Kombinacija urbanog slenga i opscenog humora pleni neobaveznim šarmom, a vrednosti priče posebno doprinosi pomalo neočekivan kraj od kojeg čitaocu zamire smeh na usnama.
       Uz napomenu da su priređivači u "antologiju" uvrstili i priloge kojima tu nije bilo pravo mesto, pa su se tako među pričama našli i jedan duži esej Igora Mandića i kolumna Petra Lukovića, opšti utisak o putujućem festivalu proze više je nego povoljan: s nestrpljenjem očekujemo sledeći FAK u Beogradu.


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu