NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Peta kolona i "spavači"

U proteklih desetak godina iz Hrvatske je nestalo pola miliona Srba koji danas ne mogu da se pronađu ni u susednim državama, ali političari ne veruju sociolozima koji tvrde da je kombinacija straha i statistike ove ljude pretvorila u Hrvate

      
       Zašto u Hrvatskoj više nema Srba i gde su nestali? Da li je njihov navodno misteriozan i šokantan izostanak iz slike ukupne populacije u Hrvatskoj rezultat poratne statistike ili predratne diskriminacije? Koliko je za poražavajuću etničku sliku modernog hrvatskog društva kriv rat, a koliko političke i nacionalne ambicije partijskih i državnih kamarila u Hrvatskoj i van nje? Šta se zapravo desilo i šta je čemu prethodilo? Jesu li Srbi pobegli iz Hrvatske da bi se u nju vratili kao "Miloševićevi teroristi", "spavači" i "peta kolona", ili je njihov egzodus bio pomno pripreman i sa hrvatske i sa jugoslovenske strane? Svako od ovih pitanja u Hrvatskoj, danas je nabijeno velikom količinom emocija, a svaki odgovor otvoriće, bez imalo sumnje, novu ranu na staroj (među)nacionalnoj traumi. Poznato je da je Republika Hrvatska prošle godine popisala svoje ukupno stanovništvo, ali se još nije saznalo koliko ga je, i kako se izjašnjava.
      
       "Završni račun"
       Ono što je propustio da uradi Državni zavod za statistiku zajedno sa ostalim uticajnim institucijama zemlje, brzo je iskoristila dnevna politika. Iz vrha partije premijera Ivice Račana, kao slučajno se saznalo da je 2001. godine u Hrvatskoj živelo 174 hiljade Srba ili, preciznije, 4,05 odsto. Hrvatska je tako postala etnički najčišća zemlja u Evropi, a ujedno i država koja, upravo zbog te činjenice, pati od veoma neuobičajenog paradoksa. Oko 90 odsto etničkih Hrvata u Hrvatskoj plaši se četiri odsto Srba i simboličnog broja pripadnika ostalih nacionalnih manjina. Preveden na jezik svakodnevne politike domaćeg podneblja, ovaj apsurd obučen je u efektnu i uvek upotrebljivu frazu - "i u vlastitoj državi većina se opet pretvorila u taoca manjine"! Šta je većina, a šta manjina pokazaće na kraju brojke, ali završni račun hrvatsko-srpskog rata i politike predsednika Franje Tuđmana i Slobodana Miloševića već sada ima ozbiljnih i potencijalno izuzetno opasnih praznina. Iz Hrvatske je, očigledno, u tom razdoblju nestalo skoro pola miliona Srba, a kako su u približno isto vreme sa ovdašnjim popisom stanovništva napravljeni popisi i u Jugoslaviji i delu Bosne i Hercegovine sa srpskom većinom, pokazalo se da se "srpski manjak" iz Hrvatske, ipak, nije pretvorio u "srpski višak" u susednim zemljama.
       Predsednik Srpske narodne stranke iz Zagreba Milan Đukić zbog toga govori o genocidu nad srpskom manjinom u Hrvatskoj. Ako se jednom, ipak, objave podaci ovdašnjeg popisa stanovništva i pokaže se da su oni tačni, "srpski deficit" bi, po mučnoj istorijskoj analogiji, mogao da se dovede u vezu sa rasnom diskriminacijom koja je ovde sprovođena pod režimom Ante Pavelića. Ili, kako to kaže Milan Đukić, to bi značilo da je ponovljen genocid kao u vreme NDH 1941. godine. Jedan od lidera ovdašnjih Srba ne želi da veruje u takvu mogućnost, pa sumnja u regularnost popisa. Ukratko, u Srpskoj narodnoj stranci u Zagrebu misle da su popisivači (zlo)upotrebili pravo građana da kolonu o nacionalnosti i veroispovesti ostave nepopunjenu. Praznina je kasnije mogla da se popunjava nečijom tuđom rukom, a u stranci sumnjaju da je to bilo na štetu srpske populacije u Hrvatskoj. Predsednik Srpskog nacionalnog vijeća dr Milorad Pupovac takođe je revoltiran brojkama koje su, pre zvaničnih rezultata, dospele u javnost. Prema njima, u Hrvatskoj danas živi oko 180 hiljada Srba, a pre dve godine na popisu birača za parlamentarne i predsedničke izbore u zemlji, nalazilo se 262 hiljade građana. Ispada da je za samo godinu dana iz Hrvatske ponovo nestalo više od osamdeset hiljada ljudi i to srpske nacionalnosti.
       Hiljade ljudi su preko noći nestale sa popisa građana sa biračkim pravom smatra dr Milorad Pupovac. Oni nisu imali prilike ni da učestvuju u popisu stanovništva, jer nisu imali prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Hrvatske. Reč je o uglavnom, izbegličkoj populaciji, predratnim građanima Hrvatske kojima je bivši režim u zemlji uskratio pravo građanstva i državljanstva, a nova vlast u Zagrebu prećutno je prihvatila takvo stanje. Srpske organizacije u Hrvatskoj su Državnom zavodu za statistiku u Zagrebu na vreme dostavile oko pedeset hiljada popisnica za građane koji su pre rata živeli u Hrvatskoj, u vreme poslednjeg popisa njenog stanovništva, nalazili su se na teritoriji Jugoslavije ili BiH sa srpskom većinom. Prihvaćeno je svega desetak hiljada ovakvih popisnica, jer je utvrđeno da su ostali iz Hrvatske izbivali duže od godinu dana, pa se više ne mogu smatrati njenim građanima...
       Ukratko, ukoliko Državni zavod za statistiku kroz nekoliko nedelja izađe sa zvaničnim rezultatima popisa stanovništva i ako se te brojke poklope sa onima koje je u javnost pustio "neimenovani visoki dužnosnik socijaldemokratske partije Hrvatske", srpska zajednica u Hrvatskoj već je najavila da neće priznati podatak od četiri odsto srpskog stanovništva u Hrvatskoj. Kad bi ga priznala, oficijelna državna politika zemlje kojom danas vlada petočlana koalicija nekadašnjih opozicionih stranaka, morala bi da prizna da je u Hrvatskoj, u proteklih desetak godina, sprovedeno etničko čišćenje čije je rezultate priznala i nova vlast u Zagrebu.
      
       Asimilacija straha
       Jedini koji se odmah složio sa brojkom od četiri odsto Srba u Hrvatskoj i izjavama srpskih lidera, bio je pravaški desničar Anto Đapić. On je, bez imalo ustručavanja, glasno rekao ono o čemu je, pre samo nekoliko godina, sa političarima tadašnje vlasti, ovde sanjarila "šutljiva većina". Bilo da se radilo o kolebljivoj glasačkoj bazi različitih nacionalnih stranaka, oportunistički orijentisanim domaćim intelektualcima ili pragmatičnim pravnicima koji su ustavne paragrafe natezali prema nacionalnim kriterijumima. Đapić je jedini rekao da je vest da u Hrvatskoj živi pola miliona Srba manje nego pre rata, nešto najbolje što je čuo u poslednjih desetak godina. "Pragmatični" političari koji, barem za potrebe međunarodne zajednice, kroje poželjnu sliku moderne, demokratske i višenacionalne Hrvatske, proglasili su ga ksenofobom i nacionalistom...
       Zašto je prošle godine popisano manje Srba nego 1991. godine u Hrvatskoj pokušavaju da odgovore i sociolozi. Dr Zoran Malenica sa Filozofskog fakulteta u Splitu misli da ih je danas svakako manje od 12, 2 odsto koliko ih je bilo 1991. godine, ali to objašnjava tzv. neprisilnom asimilacijom. Neki Srbi, kojima niko nije mogao da dokaže suprotno, ratnih godina izjašnjavali su se kao Hrvati, a slično su činili i bivši Jugosloveni, kao i članovi i potomci iz mešovitih brakova. Sociolozi govore o asimilaciji, psiholozi je objašnjavaju strahom. Prosečan građanin kome u ovoj morbidnoj međunacionalnoj papazjaniji ništa više nije jasno povremeno se, ipak, pita čega su se Srbi bojali u državi koja im je, kako se javno isticalo, uvek nudila sva prava, pa i veća od onih koja imaju Hrvati. Ako su Srbi, i pored svega što im je galantno nudio pokojni Franjo Tuđman, kukavički napustili Hrvatsku, zašto se veliki broj stanovnika i današnja vlast u Hrvatskoj stide rezultata popisa stanovništva koji je obavljen nepune dve godine posle smrti prvog predsednika državno osamostaljene Republike Hrvatske? Ako je politika bivšeg jugoslovenskog predsednika Slobodana Miloševića isključivi krivac za masovno iseljavanje Srba iz Hrvatske, kako danas tvrdi vodeći pravnik i stručnjak za manjine u domaćem parlamentu Mato Arlović, zašto politika vlade premijera Ivice Račana ovakvu interpretaciju hrvatsko-srpskog rata do sada još nije uspela da pretvori u prvorazredan nacionalni, politički i državni kapital? Jedan od razloga za nova pitanja koja se, upravo geometrijskom progresijom, množe iz skromne brojke od četiri odsto Srba u Hrvatskoj, jeste činjenica da nova državna i saborska nomenklatura u Zagrebu ovih dana evidentno traži novog "uglednog srpskog političara" koji bi mogao da zameni ljude koji su svih proteklih godina predstavljali ovdašnju srpsku zajednicu.
      
       ZORICA STANIVUKOVIĆ


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu