Otkazivanje predstave “Očevi i sinovi” zagrebačkog Hrvatskog narodnog kazališta pokazalo je da mnogi hrvatski glumci još zaziru od pojavljivanja pred beogradskom publikom

      Hrvatski ministar kulture Antun Vujić ovih dana je i nehotično potvrdio pravilo da ono što vredi za prvog čoveka hrvatske kulture, ne vredi i za ostatak domaće kulturne javnosti. Kao specijalni gost ministra kulture Srbije Branislava Lečića obišao je Sajam knjiga u Beogradu, a posle toga uživao u predstavi “Kontejner sa pet zvezdica” u kojoj glumi i njegov domaćin. Knjige i predstava koju je video u Beogradu toliko su mu se svidele da je bez dvoumljenja najavio da se dve države nalaze “pred novim valom međusobnog razumijevanja”. Ova optimistička prognoza početkom proleća čula se i od pomoćnice jugoslovenskog ministra spoljnih poslova zadužene za kulturu Aleksandre Joksimović. Pošto su Hrvatska i Jugoslavija u to vreme postavile temelje za buduću kulturnu saradnju, Aleksandra Joksimović za NIN je tada precizirala da se to prvenstveno odnosi na knjige, štampu i pozorišna gostovanja. Prvi dani proleća potvrdili su njene reči.       
      
       Aplauz i suze
       U Zagreb je počela da stiže štampa iz Srbije i Jugoslavije, u nekim knjižarama ispod pulta su mogle da se nabave knjige iz Beograda. U glavni grad Hrvatske zatim su doputovali Bora Todorović i Milena Dravić i oduševili publiku u satiričnom pozorištu “Kerempuh” (bivši “Jazavac”). Aplauz za beogradske glumce bio je upravo frenetičan, a u publici su sedeli njihovi prijatelji iz srećniji glumačkih i političkih vremena, od Vanje Draha do Relje Bašića. Milena Dravić na kraju je i zaplakala od uzbuđenja. Njene suze uskoro su, međutim, dobile različite političke nijanse, pa je gostovanje Beograđana u Zagrebu svako objašnjavao onako kako mu je tog trenutka u dnevnoj politici odgovaralo. Kritičari su tvrdili da predstava Dušana Kovačevića i Zvezdara teatra “Lari Tompson - tragedija jedne mladosti” i nije nešto posebno, a gledaoci su, navodno, pljeskali iz kurtoazije. Političari su tvrdili da je dolazak Milene Dravić u Zagreb važniji od njene uloge u “Lari Tompsonu”, a neki novinari su od Bore Todorovića po svaku cenu želeli da izvuku izjavu o “žrtvama i agresorima” u prethodnom hrvatsko-srpskom ratu.
       Nekoliko meseci kasnije, politički folklor koji uvek prati događaje na relaciji Zagreb - Beograd, pokazao je da će ovo pitanje još zadugo opterećivati svaki pokušaj bilo kakve komunikacije između dva grada i dve države. Najsvežiji primer je neuspelo gostovanje Hrvatskog narodnog kazališta iz Zagreba u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u Beogradu. Zvanično objašnjenje otkazanog gostovanja Zagrepčana svelo se na tehničke probleme, odnosno ovdašnju konstataciju da je beogradska pozorišna scena premala za potencijal zagrebačkih glumaca. Nezvanično, radilo se o odbijanju glumca Krunoslava Šarića da nastupi pred beogradskom publikom. S njim su se solidarisali kolege Damir Mejovšek (u političkim krugovima iz devedesetih poznat kao saborski zastupnik Hrvatske demokratske zajednice sa izrekom :”Ne vjeruj Srbima, ni kad darove nose!”) i Žarko Potočnjak. Šarić je poreklom iz Dervente, a ratna razaranja formirala su njegov odnos prema gostovanju pred srpskom publikom. Mejovšek je u Tuđmanovo doba radio kao savetnik u nacionalnom Ministarstvu odbrane, pa je odmah objašnjeno da je reč o hrabrom čoveku koji se Beograda ne boji, nego iz principa ne želi tamo da ide. O Žarku Potočnjaku, pripadniku Hrvatske vojske u prvim ratnim danima, beogradski mediji pisali su da je ubica, pa ni on ne želi da glumi pod takvom hipotekom.
      
       Skandal i opstrukcija
       Otkazivanje predstave “Očevi i sinovi” režisera Ivice Kunčevića koju je dramski ansambl zagrebačkog Hrvatskog narodnog kazališta ovih dana trebalo da izvede u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u Beogradu, u Hrvatskoj se pretvorilo u prvorazredni kulturni skandal. Tim pre što se direktorka Drame HNK Snježana Banović sa beogradskim kolegom Gorčinom Stojanovićem već dogovorila o svim detaljima nastupa, a glumci JDP iz Beograda idućeg proleća trebalo bi da nastupe u Zagrebu s predstavom “Bure baruta” Slobodana Unkovskog. Krunoslav Šarić u međuvremenu se obratio i hrvatskom Ministarstvu kulture i zapretio da u Beograd neće otići ni po cenu otkaza. Direktorka Drame najuglednije hrvatske teatarske kuće procenila je da se radi o izbegavanju uloga i kršenju radne discipline, pa je najavila da će Šarić zato ostati bez plate za prethodni mesec.
       Protiv putovanja zagrebačke predstave u Beograd isprva nije imao ništa ni intendnt Hrvatskog narodnog kazališta Mladen Tarbuk, nekadašnji dirigent orkestra Hrvatske vojske. Zašto zazirati od Beograda, javno se upitao Tarbuk, kad je tamo odlazio i sam Zlatko Vitez, vođa glumačke družine “Histrion”, ministar kulture iz Tuđmanovog doba i veliki protivnik obnove kulturnih veza “sa Istokom”. Zlatko Vitez oštro je reagovao na ove izjave, pa se saznalo da on u Beograd nije išao u pozorište, nego na fudbalsku utakmicu između “Partizana” i “Dinama” (tadašnje “Croatie”). Posle toga, Mladen Tarbuk mu se izvinio i rekao da on razume glumce koji ne žele da idu u Beograd, ali ne razume direktorku Drame HNK koja ih na to, navodno, prisiljava. Čitav ovaj skandalozni ispad na glumačkoj sceni Hrvatske Tarbuk je na kraju objasnio ličnim sukobom direktorke Snježane Banović i glumca Krunoslava Šarića. U priču se zatim umešao i poznati hrvatski režiser “državotvornih” i “domoljubnih” filmova iz Tuđmanove ere Jakov Sedlar. Prilikom dogovora o gostovanju Zagrepčana u Beogradu i uzvratnoj poseti Beograđana Zagrebu, Sedlar je bio zadužen za tehničku stranu organizacije ovog zajedničkog projekta koji finansiraju ministarstva kulture obe države. Kuloari Hrvatskog narodnog kazališta na Trgu maršala Tita u Zagrebu upravo Jakova Sedlara smatraju glavnim organizatorom opstrukcije putovanja u Beograd. On, međutim, tvrdi da je svoj deo posla korektno odradio, što znači da je telefonom pozvao ambasadu Savezne Republike Jugoslavije u Zagrebu i raspitao se za vize koje su glumcima potrebne za ulazak i boravak u ovoj zemlji. Pošto je u vreme vladavine Hrvatske demokratske zajednice upravo Sedlar vodio Dramu HNK, cinično je podsetio sadašnju direktorku Snježanu Banović da su u njegovo vreme glumci Hrvatskog narodnog kazališta uspešno gostovali u svim svetskim metropolama na pet kontinenata. “Snježana Banović pokušala je iste glumce odvesti na blatnu balkansku kaldrmu”, zaključio je Jakov Sedlar i svojoj naslednici na funkciji preporučio terapiju apaurinima. Glumci, kaže, jednostavno ne žele da idu u Beograd. Oni bi radije gostovali na Zapadu, u Londonu, Parizu, Budimpešti. Problem je jedino u tome što su tamo manje poznati i mnogo manje priznati, nego kod kuće i u najbližem susedstvu.
      
       Otvaranje vrata
       Predstava “Očevi i sinovi” Ivice Kunčevića za koji dan ipak treba da gostuje u Jugoslaviji, ali u Crnogorskom narodnom pozorištu u Podgorici. Optimističke izjave hrvatskog ministra kulture Antuna Vujića tako su doživele tragikomičan obrt. Pošto je zajedno sa Branislavom Lečićem u Beogradu konstatovao da kulturna razmena dvaju naroda u njihove države i dalje “ulazi kroz prozore”, bivši urednik u Leksikografskom zavodu Hrvatske teatralno se zapitao: “Zašto ne bismo otvorili vrata i rukovali se?” Vrata su zaista otvorena, ruke su pružene, a od Zagreba do Beograda odavno već vozi međunarodni “vlakovoz”. Ipak, u onom velikom talasu poratne kulturne saradnje Srba i Hrvata koji je najavio ministar Vujić desilo se i nešto nepredviđeno. Uz veliki talas podigao se i veliki vetar koji je za neke ravan oluji, pa je promaja brzo zalupila svečano otvorena “kulturna vrata”.
       Hrvatski izdavači koji su se u međuvremenu vratili iz Beograda kažu da su se tamo sjajno proveli. Pregledali su šta su sve Srbi preveli i objavili, popričali s kolegama i predratnim prijateljima koji su prijateljstvo nastavili i posle rata. Naročito ih je, tvrde pisci mlađe generacije Ante Tomić i Miljenko Jergović, zadivila činjenica da je tamošnjoj čitalačkoj publici najnoviji roman nobelovca Imrea Kertesa bio dostupan u vreme kad se u Hrvatskoj nije ni znalo da taj čovek uopšte postoji.
       Glumci svoju šansu nisu iskoristili. O Beogradu i njegovoj publici oni će još neko vreme razmišljati na daljinu, u monolozima i političkim ulogama. Neki to zovu “domoljubni prigovor savjesti”, neki “povreda radne discipline”. Obe su varijante tek usputne stanice “vlakovoza kulturne suradnje” koji se zbog ovakvih ekscesa ipak neće zaustavljati.
      
       ZORICA STANIVUKOVIĆ
      
      

Kulminacija skandala Intendant Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu Mladen Tarbuk potpisao je otkaz direktorki dramskog ansambla ove kuće Snježani Banović. Ovako rigorozni potez usledio je pošto je direktorka Drame HNK odbila da se izvini zbog izjava na račun odgovornih ljudi u HNK koji su propustili da preduzmu sve potrebne mere da bi predstava “Očevi i sinovi” Ivice Kunčevića ipak gostovala u Beogradu. Snježana Banović izjavila je da Mladen Tarbuk nema zakonsko pravo da joj uruči otkaz, pa će ona svakako reagovati na ovakav epilog prvorazrednog skandala na kulturnoj sceni Hrvatske. “Ljudi koji su se ogriješili o svoje radne obaveze neće dobiti otkaz, a umjesto njih otkaz ću dobiti ja, jer se ne želim ispričati”, ironično je zaključila direktorka dramskog ansambla HNK u Zagrebu.        Prema njenim rečima, u dramskom ansamblu ove kuće postoje i ljudi koji čak pet godina nisu nastupili pred publikom, a niko im ništa ne može, jer uživaju podršku intendanta Mladena Tarbuka. “To je njima njihova borba dala”, rekla je Snježana Banović komentarišući izjavu Mladena Tarbuka da se na mestu intendanta Hrvatskog narodnog kazališta u Zagrebu nalazi manje od pola godine.        Komentarišući ove ružne događaje u najuglednijoj teatarskoj kući u Hrvatskoj, ministar kulture Antun Vujić rekao je da intendant HNK-a Mladen Tarbuk “ima statutarno pravo da bira ekipu sa kojom će raditi”.               Z. S.