NIN Reklama
Oznaka i datum izdanja
Naslovna stranaPretrazivanjeArhivaRedakcijaProdaja
Naslovna strana broja

Uvek u vlasti

Masoni u Srbiji (1804 - 2002)

      Slobodnozidarsko predanje da su Mustafa-paša i Petar Ičko pred kraj 18. veka bili članovi masonske lože u Beogradu zabeležio je još Milan Đ. Milićević u “Pomeniku znamenitih ljudi u srpskog naroda novijega doba”.
       I Sreta Stojković, slobodni zidar i član lože “Pobratim” tvrdi da je bilo slobodnog zidarstva u Beogradu krajem 18. veka.
       U to doba “kada su po celom Balkanskom poluostrvu bili dodijali zulumi besnih janičara,” ljudi koji su radili na opštem ustanku bili su okupljeni oko masonskih loža, pre svega onih u Vlaškoj, Beogradu, Vidinu. Štaviše, Zoran D. Nenezić tvrdi da je “centar toga rada (na ustanku) bilo slobodno zidarstvo.” U tom balkanskom masonskom savezu za dizanje ustanka protiv Turaka, od ljudi iz naših krajeva bili su: Mustafa-paša, vezir beogradski, Riga od Fere, veliki grčki patriota, vojvoda Janko Katić, Petar Ičko.
       Vojislav M. Rosić 1913. godine o toj prvoj beogradskoj loži piše: “Članovi ove lože bili su i Srbi i Turci. Oni su se jedni prema drugima ponašali kao braća i to ne samo u loži nego i prema spoljašnjem svetu.”
       Prema svemu sudeći, “izgleda da je veliki vezir, Mustafa-paša bio i sam veliki majstor” i ova prva loža “radila je sve dok tadašnje dahije nisu prodrle u beogradski grad i udavile Mustafa-pašu”, inače, nazvanog “srpska majka”.
       Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka, “koji je sudeći prema mnogim znacima bio član ove lože, pod njenim uticajem produžio je rat protiv dahija i slomio ih.” Više masonskih autora, inače, priznatih istoričara potvrđuje odlučujuću ulogu masona u Prvom srpskom ustanku kao i Karađorđevu pripadnost prvoj srpskoj masonskoj loži.
       A kada je Dositej, 9. avgusta 1807. godine prešao u Beograd, noseći sa sobom i svoju biblioteku, Karađorđe mu je odmah poverio na vaspitanje svog sina Aleksu. Izvesno vreme, Dositej i Aleksa stanovali su kod ruskog predstavnika u Beogradu, Rodofkina, koji je takođe, bio mason.
       Dositejev prosvetiteljsko - slobodnozidarski rad naročito se ispoljava u školstvu. Njegovim zalaganjem 1808. godine otvorena je Velika škola u Beogradu.
       Osvedočeno je i poverenje Karađorđa prema Dositeju i Petru Novakoviću Čardakliji koji su “na vožda umnogome uticali u formulaciji ideje o nacionalnoj srpskoj državi koja bi bila, zatim, oslonac u oslobodilačkoj borbi u drugim krajevima u kojima žive Srbi”. To bezrezervno poverenje Karađorđa u Dositeja i Petra Čardakliju neki autori slobodnozidarske provenijencije tumače, upravo, njihovim - masonstvom.
       Masoni će, i kroz ceo 19. vek, krojiti srpsku državu, njenu spoljnu politiku ali i unutrašnju. Zoran N. Nenezić u knjizi “Masoni Jugoslavije (1764 - 1980)”, između ostalog, piše: “Pored toga što su masoni Francuske i Engleske, preko poljskih emigranata masona, neposredno i odlučujuće uticali na formiranje dugoročne spoljne, ali u izvesnoj meri i unutrašnje politike Srbije, što se najbolje vidi iz Garašaninovih “Načertanija’, njihov uticaj bio je značajan i na praktičnom političkom i kulturnom organizovanju u Srbiji za vreme vlade ustavobranitelja 1842-1858. godine.”
       Tragove delovanja slobodnog zidarstva, sudeći po nekim svedočenjima, izgleda da ima i za vreme druge vlade kneza Mihaila Obrenovića (1860-1868). Do kraja 19. veka osnivaće se srpske lože. Među njima najpoznatije su loža: “Svetlost Balkana” Beograd (1876 - 1882), loža “Srpska zadruga” Beograd (1881 -1882), loža “Sloga, rad i postojanstvo” Beograd (1883-1940), loža “Pobratim” Beograd (1890-1940), loža “Nemanja” Niš (1892).
       Ali, čim su masoni krenuli sa “propagandnom ofanzivom za stvaranje usmerene i odgovarajuće slike o sopstvenom radu” protiv njih je počeo da se budi i neprijateljski stav. Tako se na pojavu knjige o slobodnom zidarstvu Sretena Stojkovića (1893) oglasio Jaša Prodanović, tada još pod uticajem socijalističkih ideja Svetozara Markovića. Tako Jaša Prodanović u časopisu “Delo” piše: “Slobodni zidari nazivaju ovaj život profanim. Ali ja ne videh da se oni odriču društvenih položaja u toj profanosti, da neće da teku profane pare, da ne vole profanu književnu slavu i da begaju od visokih moći koje baš ta profanost daje. Uveče, pred pragom svoje lože, oni se čiste od prašine ovog života. Ali, sa osmehom na usnama, oni se sutradan opet vraćaju k njemu i ne odbacuju njegove blagodeti.”
       I na samom pragu 20. veka masoni određuju sudbinu Srbije. Oni su, i te kako, umešani u Majski prevrat 1903. godine. Danas se sigurno zna da su u zaveri protiv Aleksandra Obrenovića i Drage Mašin učestvovali i slobodni zidari. Pre svih, trgovac Nikola Hadži Toma, advokat Aleksa Novaković, poručnik Božin Simić i kapetani Stevan Šapinac i Milan Gr. Milovanović. Uostalom, i novoizabrani kralj Petar Prvi Karađorđević bio je, takođe - slobodni zidar.
       Slobodni zidari su pomagali i (fatalnu) politiku srpske vlade prilikom aneksije Bosne i Hercegovine kao i docnije na spajanju Srba i Hrvata u “jugoslovenskom programu”. U to su se zdušno upregli i hrvatski i srpski masoni. Tada počinje i da se govori o “zajedničkom književnom jeziku” koga zagrebački masoni zovu hrvatsko-srpskim, a beogradska braća srpsko-hrvatskim. Tada Jovan Skerlić pokušava da “ekavsku istočnu varijantu spoji sa latiničnim pismom kao kompromisnim rešenjem koje bi vremenom dalo jedinstveniji izraz”. Međutim, to Skerliću nije uspeo.
       Masoni su upleteni i u balkanske ratove i u pitanje stare i južne Srbije. I tako sve do sarajevskog atentata i Prvog svetskog rata. Na suđenju atentatorima na princa Ferdinanda bilo je govora o masonstvu nekih članova “Mlade Bosne”, to jest, da su masoni i Apis i Gavrilo Princip te da su i primili novac i oružje od francuskih masona. To, međutim, nikad nije dokazano.
       Stvaranjem Velike lože Kraljevine SHS “Jugoslavija” (1919) počelo je, praktično, i stvaranje nove države sa istim nazivom, idealima i ciljevima. I država je trajala koliko je trajala.
       Aprilskim ratom 1941. godine, “posle kratkotrajnih i bezuspešnih otpora delova vojske i patriota, uz petokolonaški i izdajnički rat znatnog dela onih koji su u doratnom periodu paktirali sa različitim inostranim i obaveštajnim centrima, Kraljevina Jugoslavija je kao država prestala da postoji”. Slobodnozidarska organizacija je, već, u avgustu 1941. godine - “samouspavana”. To je urađeno da bi se masoni zaštitili od “proosovinske vlade” koja se dodvoravala silama Trojnog pakta. Jer, još u aprilu 1941. godine počela su hapšenja masona.
       Od maja 1941. godine Ministarstvo unutrašnjih poslova komesarske uprave “radilo je na prikupljanju podataka i sređivanju kartoteke slobodnih zidara, a tada su i svi državni činovnici i službenici bili u obavezi da se izjasne o svojoj rasnoj pripadnosti i vezama sa ložama slobodnih zidara”. Saglasno novoj ideologiji “nove Evrope”, koja je “počivala na antiboljševičkim, antijevrejskim, antimasonskim i antidemokratskim osnovama”, masoni u Srbiji našli su se na indeksu nepoželjnih javnih i privatnih lica.
       U socijalističkoj Jugoslaviji, masonske lože ostale su “uspavane” mada su se masoni, i te kako, uključili u politički, javni i kulturni život na razne načine. Uostalom, potreba za “buđenjem” loža nije ni bila neophodna s obzirom na to da je Josip Broz Tito, izgleda, bio mason najvišeg svetskog ranga, što se, uostalom, videlo i na njegovoj sahrani. Nijednom državniku, ni pre ni posle Tita, u novijoj istoriji nije došlo toliko svetskih državnika da mu oda poslednju poštu i pozdrav.
       U postitovskom periodu masoni su dugo ostali pritajeni, čekajući pravi trenutak da se tajno uključe u javni život zemlje.
       To vreme je, izgleda, konačno, došlo.
      
       DRAGAN JOVANOVIĆ


Copyright © 1996-2003 NIN - redakcija@nin.co.yu