Naslov: Zona Zamfirova
Režija: Zdravko Šotra
Uloge: Katarina Radivojević,
Vojin Ćetković, Dragan Nikolić (SRJ, 2002)

      Srđan Vučinić
      
       Jedno od klasičnih dela srpskog realizma, roman “Zona Zamfirova”, koji je sam Stevan Sremac nazivao pripovetkom, a koji je po rečima Jovana Skerlića njegov “možda najbolji književni posao” - doživeo je već mnogobrojne adaptacije za pozorište tokom XX veka. To, naravno, samo potvrđuje dominaciju dramskog, tačnije rečeno, dijaloškog elementa u ovom “niškom romanu”, prozi koju, poput “Ivkove slave”, možemo doživeti i kao svojevrsnu odu starovremskom Nišu i njegovim žiteljima.
       Kao reditelj koji je reputaciju stekao pre svega izvrsnim TV-serijama posvećenim nekim prohujalim vremenima (“Više od igre”, “Idemo dalje”), Zdravko Šotra i ovde uglavnom ostaje u domenu televizijske adaptacije. Dva sporedna junaka iz romana, narednik Perica (Nikola Đuričko) i jedan lažni novinar, a pored njih i lik samoga Sremca (Tihomir Stanić), služe kao neka vrsta vodiča koji nas upoznaju sa svetom “Zone Zamfirove”. Te su scene pretežno vinjete, katkad zbilja živopisne i upečatljive, no mahom površne, kratkog poteza i daha. Sigurno im nedostaje materijalna potpora prave filmske produkcije, a više od toga imaginacija reditelja i smelost u adaptaciji klasike koji bi doprineli da se makar naslute širina i bogatstvo Sremčevog niškog vilajeta, kao i pravo značenje one teško prevodive reči karasevdah.
       Izbor glumačke ekipe izgleda tako kao spasonosan rediteljski potez i rešenje koje će film možda ipak odvojiti od zaborava. Tu je pre svih Katarina Radivojević u naslovnoj ulozi - mlada glumica koja je našla sebe u tumačenju Zone i njene već legendarne lepote. Katarina poseduje onu unutarnju crtu lepote o kojoj je, čini mi se, pisao nadahnuto Vladan Desnica, ona je žena koja “ume da nosi svoju lepotu” - baš kao što je umela i pokojna Ena Begović (takođe Šotrina glumica u seriji i filmu “Idemo dalje”). Zato lik Maneta (Vojin Ćetković), u romanu inače nosilac radnje, u Šotrinoj ekranizaciji s pravom ustupa mesto pojavi Zone.
       Kada je reč o vrednostima koje ostaju, treba svakako pomenuti govor Sremčevih likova, verno prenet i oživljen u interpretaciji naših najboljih glumaca (Dragana Nikolića, Milene Dravić, Radmile Živković, Ružice Sokić, Svetlane Bojković...). Čitav taj vatromet jezika prepunog igre, melodije i kalambura, u isti mah celovitog i heterogenog, kompaktnog, a podložnog najrazličitijim uticajima - potvrđuje tačnost davne Matoševe impresije o Sremcu, koji je “više pesnik nego mislilac”. Shvatimo li kako ta poezija izbija na površinu upravo u glumačkim partijama, monološkim i dijaloškim, složićemo se da je gluma (kao verna reprodukcija i živo otelotvorenje jezičkog tkanja Sremčevog) ujedno i osnovni kvalitet Šotrinog filma.
       Na samom kraju, ostaje nam zapitanost pred ogromnom popularnošću koju je film (pri tom kostimirana adaptacija klasike) stekao za tako kratko vreme. Čini mi se da se iza lokalpatriotizma juga Srbije, kao i identifikacije tinejdžerki sa likom mlade glumice, krije i znatno dublji razlog. Bila bi to podsvesna želja za bekstvom u jedan bajkoliki predeo, predeo idealizovane istorije XIX veka u kojem nema ničega od strahota i poniženja koje su iskusile generacije na kraju XX. Sam Sremčev roman, spolja smešten u Srbiju nakon oslobođenja od Turaka, sadrži zapravo očigledan narativni model bajke: junak siromašnog porekla, nakon mnogo peripetija, uspeva da zadobije ruku “careve kćeri”. Zadovoljimo li se filmom kao predahom i ekspedicijom u polje snova, i “Zona Zamfirova” jedan je od mogućih, za ovo podneblje efikasnih vidova eskapizma.