Kao što je mjesna zajednica - mjesto, bračna zajednica - brak, tako je i državna zajednica - država a Ustavna povelja - ustav

      Novi ugovor o državnoj zajednici Srbije i Crne Gore nastao je revizijom postojećeg federalnog ustrojstva o Saveznoj Republici Jugoslaviji, na osnovu političko-partijskih dogovora koji su vođeni s učešćem visokog predstavnika EU za spoljnu politiku i bezbjednost Havijera Solane.
       Beogradskim sporazumom predviđeno je da Evropska unija zadrži pravo nadgledanja i kontrole procesa harmonizacije odnosa u nastaloj državnoj zajednici, kao i pravo arbitraže u eventualnim sporovima. Ovo je ujedno i neka vrsta garanta opstanka državne zajednice, budući da je u njeno formiranje ugrađena volja međunarodnog faktora i takvoj državi predviđeno jedinstveno mjesto u međunarodnim organizacijama. S međunarodnog aspekta, državna zajednica Srbija i Crna Gora je jedna država i u tom pogledu u našoj javnosti nema posebnih dilema.
       Međutim, da li je državna zajednica Srbija i Crna Gora jedinstvena država sa unutrašnjeg aspekta?
       Od odgovora na ovo pitanje zavisiće i kvalitet zajednice, odnosno njen vijek trajanja. Međutim, odgovor na ovo pitanje nije stvar političkog dogovora, niti stava određenih političkih struktura. Jedino su građani Srbije i Crne Gore pozvani da s punim legitimitetom odlučuju o ovom pitanju. Dakle, zajednička država zavisi od volje njenih građana, a ne od potreba njenih političkih elita.
       Međunarodna zajednica se prema pitanju opstanka zajedničke države postavila upravo iz ove pozicije: ta država je opstala zato što je ona u interesu građana a ne u interesu političkih elita koje su to pitanje i nametnule. Dakle, pitanje opstanka procijenjeno je kao retorsko a ne stvarno pitanje. Razbijanje zajedničke države Srbije i Crne Gore nema političko, istorijsko, tradicijsko i, što je najvažnije, ekonomsko opravdanje - zato je i odbačeno od međunarodne zajednice.
       Međunarodna zajednica je posredstvom svojih predstavnika, tokom pregovora koji su prethodili Beogradskom sporazumu, ukazivala da građani moraju donositi odluke na osnovu pune informisanosti o posljedicama i rizicima koje donosi određeno rješenje, a ne na osnovu manipulacija kojima su izloženi od političkih struktura. Upravo ovakav stav onemogućio je održavanje, odnosno uslovio je trogodišnje suspendovanje prava na referendum u Crnoj Gori.
       Kad je riječ o referendumu, i njegovim najvatrenijim zastupnicima, već sada je jasno da taj mehanizam gubi svoj smisao i da garancija međunarodne zajednice na preispitivanje opstanka u zajedničkoj državi ostaje samo garancija, sa sve manjim šansama da se efektuira. Dakle, Srbija i Crna Gora, kao državna zajednica, za tri godine naći će se u svim relevantnim međunarodnim političkim i finansijskim organizacijama, pripadaće Balkanu bez ekonomskih i carinskih granica, ući će u svjetske registre kao kandidat za prijem u EU i druge integracije - čime će ideje o prekrajanju granica postati potpuno deplasirane.
       Kao što je mjesna zajednica - mjesto, bračna zajednica - brak, tako je i državna zajednica - država a Ustavna povelja - ustav. Probleme u logičkom, a time i u političkom, tumačenju ovih ključnih sintagmi pokazuju i neki od potpisnika Beogradskog sporazuma. Državna zajednica jeste država, a njen najviši političko-pravni akt, tj. ustav je Ustavna povelja. Državna zajednica je zajednica čije je istaknuto svojstvo - državnost - kao osnova zajedništva. Još i više, državna zajednica Srbija i Crna Gora svojim konstitutivnim aktom definisana je kao federacija sa preciznim nadležnostima koje su isključivo zajedničke, odnosno savezne. Politički gledano, državno jedinstvo obezbijeđeno je neposrednošću izbora koji treba da se održe dvije godine nakon usvajanja novog državnog ugovora, odnosno Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora.
       Međutim, stvarni sadržaj ove zajednice biće određen ekonomskim paketom, jer je to ono što će usloviti i odnos građana prema državi ali i realni uticaj zajedničke države.
       Međunarodne institucije, strani kreditori i investitori jasno su stavili do znanja da žele komunikaciju sa jednom, zajedničkom adresom, jer im pravni nered i komplikacije na unutrašnjem planu otežavaju poslovanje. S druge strane, vladajuća struktura u Crnoj Gori još ima nade da će uspjeti da zadrži mehanizme kontrole nad ovim nadležnostima, opirući se zajedničkoj monetarnoj, fiskalnoj i carinskoj upravi. U ovom sukobu, kao i obično, izgubiće - slabiji. Dakle, interes je Crne Gore da što prije dođe do stava koji je prihvatljiv za njene povjerioce - o tome ko će zastupati njene interese pred tim istim povjeriocima koji žele da finansijske teme Srbije i Crne Gore razmatraju na jednom, a ne na dva mjesta.
       Prvi konkretan problem je već pred nama - odnos prema Međunarodnom monetarnom fondu mora biti preciziran do 8. januara 2003. godine, kada će bord direktora ove institucije odlučivati o prvoj reviziji trogodišnjeg ugovora sa SR Jugoslavijom. Do tada mora biti jasno ko je fiskalni agent, šta je depozitarna institucija i koja valuta za transakcije sa MMF-om. Slična pitanja postavlja i Svjetska banka, a prostora za odlaganje rješenja i inovacije u rješenju sve je manje, tim prije što je jasno da starog dualizma po republičkom ključu ne može biti - jedan je fiskalni agent i jedan centralni depozitar za Srbiju i Crnu Goru. Ne zato što one to hoće, već zato što to traže poslovni ljudi iz međunarodnih finansijskih organizacija koji, poslovično, znaju šta hoće.
       Slično je i sa drugim institucijama koje se odnose na ekonomski život državne zajednice - političarima je naloženo da obezbijede nesmetani protok robe, kapitala i ljudi - kako znaju i umiju. To znači - iste uslove poslovanja, iste fiskalne i carinske stope, isti pravni i monetarni ambijent. Ako to istovremeno ne znači i zajedničku monetu, zajedničku carinu i zajedničku pravnu regulativu, onda sigurno znači da su političari koji imaju rješenja za ovu zagonetku smislili nešto jako genijalno i do sada neviđeno na kugli zemaljskoj.      
      
       ZORAN ŽIŽIĆ