Kako je u zamršenu priču o ukidanju viza za državljane Srbije i Crne Gore umešano i pet hiljada umetnina za koje se tvrdi da su ih Srbi ukrali Hrvatima

      Kad je premijer Ivica Račan u nedavnom razgovoru za BK Televiziju spominjao moguću liberalizaciju viza prema građanima Srbije i Crne Gore, o ukidanju nije bilo ni reči. Ali, u zamršenu priču o vizama umešale su se i najfantastičnije interpretacije tog intervjua koje su, kotrljajući se plodnim tlom za različite političke manipulacije, stigle i u Zagreb.
       Jedna od njih povezana je i sa nedavnim izjavama nadležnih u Ministarstvu kulture Republike Hrvatske koje zahteva hitan povratak umetnina iz Hrvatske koje se i dalje nalaze u Srbiji. Ako ih Srbija hitno ne vrati, Hrvatska će zaoštriti tužbu koju je, zbog “kulturocida”, protiv Beograda podnela Međunarodnom sudu pravde. Mada je Aleksandra Joksimović, zamenica ministra Gorana Svilanovića, u Zagrebu prošlog proleća potvrdila da posle povratka eksponata u Gradski muzej u Vukovaru više nema ozbiljnijih prepreka za obnovu kulturne saradnje između Zagreba i Beograda, pokazalo se da u Zagrebu tako - ne misle. “Proces protiv Jugoslavije”, u bilo kojem obliku i pred svim mogućim međunarodnim sudovima, prevelik je izazov i za novu vlast u Hrvatskoj. Osim za ratne zločine, susedi bi, smatra se ovde, trebalo da odgovaraju i za pljačku kulturnog blaga Hrvatske, za rušenje hrvatskih gradova i sela, za korišćenje imovine hrvatskih preduzeća čije su filijale ostale na teritoriji Srbije i Crne Gore, za različite računice u vezi sa ratnom odštetom, za nespremnost stanovnika Srbije i Crne Gore da prihvate isključivu krivicu za rat i za mnogo štošta drugo.
       Za početak, Hrvatska od Beograda traži preko pet hiljada umetnina za koje smatra da su opljačkane iz njenih galerija i muzeja. U ovu brojku kojom barataju u domaćem ministarstvu kulture, nisu uključeni eksponati koje je novosadski muzej pre nešto više od godinu dana vratio muzeju u Vukovaru. Ipak, pominju se slike i skulpture iz zbirke Antuna Bauera u Vukovaru, kao i eksponati iz spomen-muzeja nobelovca Lavoslava Ružičke, dokumentacija spomen-muzeja Drugog kongresa SKJ koji je 1920. godine održan u Vukovaru, zbirka umetnina muzeja Rusina i Ukrajinaca iz obližnjeg sela Petrovci, ali i ikone iz crkve Svetog Jovana u Benkovcu, kao i one iz crkve Svetog Georgija u Islamu Grčkom, iz manastira Krupa i Krka i još mnogo toga što je ovde odjednom shvaćeno kao “hrvatska kulturna baština”, a ne “otpad bizantskog nakota” kako se u Hrvatskom državnom saboru 1990. i 1991. godine govorilo za tradiciju srpskog naroda u Hrvatskoj.
       Ovde je veoma interesantna i priča o čuvenoj “Vukovarskoj golubici”, estetski zadivljujuće oblikovanoj posudi u obliku ptice iz mlađeg kamenog doba koja je pronađena na arheološkom nalazištu Vučedol kraj Vukovara mnogo godina pre poslednjeg hrvatsko-srpskog rata. Zagrebački arheolog Aleksandar Durman koji je zaslužan za ovaj nalaz, kasnije je utvrdio da je zapravo reč o jarebici, a ne o golubici, ali su u vukovarskom muzeju i dalje ostavili raniji naziv. Vukovarski muzej imao je, međutim, samo kopiju ove ritualne posude, dok se original nalazio u Arheološkom muzeju u Zagrebu i to je bila opštepoznata činjenica. Kustosi novosadskog muzeja ipak su optuženi da su ukrali najvredniji nalaz neolitske kulture, samo zato da bi, preko originala “Vukovarske golubice” koji im je navodno pao u ruke, dokazali da Hrvati nisu najstariji i najkulturniji narod ovog podneblja.
       U kakvoj su vezi “Vukovarska golubica” koja se danas nalazi na većini vinskih flaša slavonskih vinarija i vize za građane Srbije i Crne Gore koji požele da posete Hrvatsku? Naravno, nikakvoj ili između njih barem ne bi trebalo da bude političke i diplomatske veze. Ipak, posle odlaska premijera Ivice Račana na sahranu ubijenom premijeru Zoranu Đinđiću u Beograd i njegovog kasnijeg razgovora za BK Televiziju počelo je da se govori o nakaradnoj političkoj nagodbi koja se sprema između Zagreba i Beograda. Zagreb bi možda mogao da olakša dobijanje hrvatskih viza građanima Srbije i Crne Gore, ali samo kada se u Hrvatsku vrati celokupno umetničko blago koje je odavde nestalo za vreme rata. “Ukidanje viza nije ni na koji način povezano sa povratkom kulturnog blaga i premijer to nikad nije izjavio”, kratko je ove glasine za NIN demantovala Ivana Noršić iz Ureda za odnose s javnošću Vlade Republike Hrvatske. Iznenađenje je, međutim, bilo toliko da je izjava imala i nešto manje formalnu opasku - “Isprva smo mislili da se Vi šalite!” Vladi Republike Hrvatske u Banskim dvorima na Markovom trgu u Zagrebu neslanih je šala, naime, preko glave. Pre petnaestak dana ministri i saradnici premijera Ivice Račana ustanovili su da u njihovim kancelarijama nedostaje pet vrednih umetničkih slika, uglavnom radova poznatog slikara Mencija Klementa Crnčića koje su ukupno vredne 270 hiljada kuna ili oko četrdeset hiljada evra. Slike su, takoreći naočigled vladinog obezbeđenja, iznošene zamotane u sako i košulju kradljivca koji je inače radio kao konobar u restoranu vlade. Za umetnine koje nisu “nestale” na ovaj način, pronađen je ne manje maštovit kanal izlaska. Ogromna platna su kroz prozor vladinih kabineta dodavana saučesnicima koji su u prvi sumrak čekali na ulici i pri tom “zabavljali” dežurnog policajca koji obezbeđuje Banske dvore u Zagrebu. Kasnije se utvrdilo da je krađu slika organizovala praunuka poznatog slikara Klementa Crnčića. I još jedan bizaran detalj. Pre krađe slike su “izmešane” po zidovima i kabinetima ministara Vlade Republike Hrvatske, a kad su konačno ukradene i preprodate, zamenjene su jeftinim reprodukcijama iz zidnih kalendara. Niko od ljudi koji rade u ovim, umetninama oplemenjenim prostorima, nije primetio razliku. Barem ne na vreme.
      
       ZORICA STANIVUKOVIĆ