Memorandum o Kosovu i Metohiji koji se pojavio kao “zvanični dokument Srpske pravoslavne crkve” umesto da skrene pažnju na stanje u Pokrajini, okrenuo se protiv onih koji su ga doneli

      Iz Štamparije Srpske patrijaršije u Beogradu ovog vrelog leta, u formi knjige od 250 stranica (sa ilustracijama), izašao je Memorandum o Kosovu i Metohiji Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve, za koji se na njegovom početku, u impresumu, kaže da se “Odlukom Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve (AS br. 76/zap. 155) od 23/10. maja 2003. godine” objavljuje “kao zvanični dokument Srpske pravoslavne crkve”.
       Navedeno je, zatim, da je izdavač Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve, a, što je zanimljivo, “za izdavača” se pojavljuje - Njegovo preosveštenstvo episkop Atanasije (Jevtić), iako on nije član Sinoda!
       Potom se navodi gde je, kad i u kom tiražu (3 000 primeraka) štampan Memorandum, i - to je sve što piše u “ličnoj karti” ove knjige.
       Odmah na početku se kaže šta Kosovo i Metohija predstavljaju za Srbe, da je to Sveta Zemlja srpskog naroda: “Ono što je Jerusalim za jevrejski narod, to je Kosovo za srpski narod. A Kosovo, kao i Jerusalim, nije samo geografija, ni demografija. To je pitanje identiteta: narodnog, duhovnog, kulturnog, hrišćanskog i ljudskog, to jest za nas pravoslavne hrišćane - bogočovečanskog.”
       Potom se podseća da predstoji “rešavanje statusa Kosova”, pa otuda ovaj Memorandum, kao “nespristrasno podsećanje, po koji već put, na punu istinu i pravdu o Kosovu i Metohiji, u prošlosti i sadašnjosti, a radi zajedničke budućnosti svih na Kosovu”.
       Stručno se objašnjava šta je sve kosovskometohijska oblast predstavljala kroz istoriju, kad je kako naseljavana i raseljavana, kakvu sudbinu je sve doživljavala. Navode se pouzdane istorijske činjenice i citiraju poznata i respektabilna dela o Kosovu i Metohiji. Tako i čuvena Knjiga o Kosovu Dimitrija Bogdanovića, u kojoj se, takođe na osnovu pouzdanih istorijskih činjenica, kaže da je “sigurno da u vreme doseljavanja Srba na Balkan, i dugo posle toga, nema nikakve državne tvorevine albanskog naroda, niti se neka iole značajna etnička skupina Albanaca ili albanskih predaka javlja u tom razdoblju kao istorijski činilac”.
       Podseća se da na Kosovu i Metohiji, jedva stotinu kilometara unakrst, ima 1 300 pravoslavnih crkava i manastira, podizanih i obnavljanih u kontinuitetu punih osam vekova, od 12. do 20. veka. Zatim, da je tu i 80 srpskih kosovskih gradova i dvoraca od 11. do 15. veka i nekoliko od srednjeg veka otvorenih rudnika srebra i zlata. A da sve to svedoči da se ova klasična srpska oblast brzo razvila, kako je napisao akademik Radovan Samardžić, u “zgusnuto jezgro srpske civilizacije i u svetu zemlju srpske duhovnosti, gde su se, zajedno s pobožnošću i teološkom mišlju, po dvorovima, episkopijama i manastirima negovala književnost, filosofija i za ono vreme dostupna nauka”.
       Navodi se potom i kako je to “jezgro” razgrađivano, kako se sve smanjivao broj Srba od dolaska Turaka do dolaska NATO-a. Ali i šta je sve i kako rađeno na “negiranju srpskog crkvenog karaktera ove oblasti”, a što se videlo i kroz namerno potiskivanje i brisanje imena Metohija iz punog naziva ove pokrajine i, što je najgore, kroz najnovija (od dolaska međunarodnih snaga) rušenja pravoslavnih svetinja (do sada je utvrđeno da je porušeno 112 crkava i manastira, nekih starih i po nekoliko vekova), a da “do sada (maj 2003. godine) nijedan slučaj rušenja... nije rasvetljen, niti ijedan krivac uhvaćen”.
       Na kraju knjige, priloženi su, kao dokumenti, spisak uništenih, spaljenih, demoliranih i opljačkanih crkava i manastira, spisak ubijenih Srba od juna 1999. do 1. decembra 2001. godine i spisak kidnapovanih Srba na Kosovu i Metohiji od 13. juna 1999. do 1. marta 2001. godine.
       Zaista, mnoštvo činjenica u jednoj knjizi.
       U Memorandumu se, pored ostalog, iznose i neki konkretni predlozi: da se u Ustav Srbije unese odredba da niko i nikada ne može da se odrekne Kosova i Metohije, da se smesta zaustavi stradanje i etnička diskriminacija Srba, da se omogući povratak prognanih i raseljenih, da se pronađu i oslobode kidnapovani (oni koji su umoreni da se dostojno sahrane), da se zaustavi rušenje i skrnavljenje crkava i grobalja i da se obezbedi očuvanje živih manastira i crkava, da se ne prodaje, nego da se vrati zemlja koja je oduzeta Srpskoj pravoslavnoj crkvi...
       A iznosi se i ovakav stav: “Realno jedini mogući način da se omogući opstanak Srba u dugoročnijem periodu jeste decentralizacija Pokrajine, po projektu modifikovane kantonizacije, tj. stvaranja dva entiteta. Po tom projektu, područja gde Srbi žive imali bi svojevrsnu lokalnu samoupravu, jače ekonomske, političke i kulturne veze sa užom Srbijom, kao i jaču ekonomsku podršku od strane zapadnih zemalja. Poseban status imali bi srpski veliki manastiri, koji bi bili izuzeti iz opštinske jurisdikcije i bili bi u vezi sa kantonima i državom maticom.”
       Autor se pita: “Zašto da Srbi danas žive u enklavama i getoima, kad mogu da žive u slobodnim kantonima i da tako stvarno učestvuju u vlasti na Kosovu...”, što je u redu, ali odmah potom dodaje i ovo: “...a ne da budu ucenjivani da glasaju, a onda srpski predstavnici bivaju samo pokriće za šiptarsku majorizaciju, tj. izgovor za glumljenje demokratije”.
       Čudno zvuči ova opaska o ucenjivanju Srba da glasaju, kad se zna da je sam patrijarh, da li svojevoljno ili na molbu tadašnjih najviših državnih funkcionera, pozivao Srbe da izađu na izbore! Ako je ovo, kako se navodi, “zvanični dokument Srpske pravoslavne crkve”, koji se objavljuje “Odlukom Svetog arhijerejskog sabora”, znači li to da najviše telo SPC prekoreva svog poglavara, da arhijereji SPC sada osuđuju prvog među sobom za te pozive!? Ne bi se reklo! Pre će biti da većina njih, pa i sam patrijarh, nisu znali za pravi sadržaj toga što će postati “zvanični dokument SPC”.
       Ima tu još stavova koji sigurno neće ostati prećutani. Tako, kada piše o ratu 1999. godine, autor navodi: “U ovom periodu su snage bezbednosti SRJ krenule u obračun sa albanskim pobunjenicima.” A odmah potom nastavlja da ispisuje ne baš stilizovane redove, iz kojih se da zaključiti da su ti “pobunjenici” bili sam narod, pa tako kaže: “Iako je jedan deo Albanaca samovoljno napustio Pokrajinu u strahu od represalija, a i podstican od zapadnih prijatelja i saveznika, da bi se stvorio što negativniji utisak o ‘humanitarnoj katastrofi’, znatan deo Albanaca - svega oko 700 000 izbeglica, koliko je napustilo Pokrajinu po statistikama UNHCR-a do juna meseca 1999. - iselilo se pod pritiskom državne policije i vojske.”
       Eto, tako piše. Tači i društvo, i pored nekih prvih negodovanja na samu vest da je SPC izdala nekakav Memorandum o Kosovu i Metohiji, imaju razloga da budu zadovoljni zbog “priznanja” da su Albanci iseljavani, kako i oni sami tvrde, “pod pritiskom” državnih snaga bezbednosti.
       Autor, takav je utisak, često nastoji da se nekome dodvori. Piše on, između ostalog, i da je odlazak Slobodana Miloševića sa vlasti u prvi mah “dao velike nade srpskom narodu u Pokrajini”. Zanimljiv zaključak, zaista, kad se zna da je upravo na tim izborima na kojima je Milošević izgubio vlast procentualno najveći broj glasova imao baš među Srbima na Kosovu i Metohiji. A onda kaže da su posle Miloševićevog odlaska sa vlasti Albanci “postali nestrpljiviji”, iz čega bi se, opet, moglo zaključiti kako je za vreme Miloševića, kojeg inače naziva “tiraninom”, bilo bolje, da je on bio čvršća brana albanskim secesionističkim namerama.
       A kako je došlo do toga da ovaj Memorandum postane “zvanični dokument Srpske pravoslavne crkve”?
       To nije baš lako dokučiti. Nezvanično saznajemo da je pri kraju ovogodišnjeg redovnog zasedanja Svetog arhijerejskog sabora SPC, krajem maja, ovaj dokument u Sabor doneo jedan vladika i da je posle njegovog kratkog obrazloženja, bez ikakvog detaljnijeg čitanja, on usvojen. A iz jedne fusnote samog Memoranduma saznajemo da se 4. jula ove godine u Patrijaršiji u Beogradu sastao Kosovskometohijski odbor Svetog arhijerejskog sabora SPC i da je tada, pošto je konstatovano kakvo je stanje u Pokrajini, “konačno odlučeno da se objavi ovaj Memorandum o Kosovu i Metohiji, već poodavno pripreman odlukom Sv. arh. sabora”.
       Sigurno je, dakle, samo jedno, da je ovaj Memorandum “pripreman” odlukom Svetog arhijerejskog sabora, a kako je usvojen o tome ima tek da se raspravlja. U Crkvi, pre svega.
      
       JOVAN JANJIĆ