Dva milenijuma emocija

Mrak. Čuje se tihi šapat Rumorenje postaje sve glasnije, ali ne prelazi u viku. Odjednom tišina. Svetlost se polako promalja i jedan snop osvetljava scenu. Na njoj je kolevka, oko nje muškarac i žena obučeni u stare odore, naziru se magarac i ovce u pozadini. Svetlo obasjava kolevku. NJoj prilaze trojica gorostasnih muškaraca, svečarski odeveni. Prvi nosi zlato, drugi tamjan, treći slatkaste mirise. Sva trojica padnu na kolena. Stave poklone pred kolevku i poklone se tek rođenoj bebi

Božićna priča o rođenju Bogomladenca, tradicionalno se izvodi širom sveta, u svim krajevima gde se po hrišćanskom kalendaru beleži veliki praznik. Performans odigran pre dve nedelje, u češkom gradu Roznovu, bio je samo jedan u nizu kojim su umetnici dali svoj doprinos religijskom slavlju. Izvodeći Rođenje Hrista onako kako je opisano u Jevanđelju po Mateju, glumci su predstavili prepoznatljive motive, koji više od dva milenijuma ne prestaju da izazivaju emocije čak i kod nereligioznog stanovništva, zbog topline priče koju nose.

REKONSTRUKCIJA
Božić iznova svake godine, krajem jedne kalendarske godine i početkom druge, preispituje domete umetnika koji su od najranijih dana pokušavali da u svojim sferama prenesu dirljive scene radosnog praznika. Metropoliten muzej je upravo privukao pažnju svojom postavkom, kojom su rekapitulirali istoriju slikarstva, tokom koje su umetnici rekonstruisali rođenje Isusa Hrista i svih događaja koji su taj trenutak pratili, u mnogim predivnim radovima. Sem radova, Muzej Metropoliten objavio je i svete tekstove kojima su umetnici bili ispirisani, koje čita Filip de Montebelo, direktor Muzeja umetnosti.

Postavka je okupila radove koji prikazuju scene od javljanja Arhangela Gavrila Djevi Mariji do bekstva tročlane porodice u Egipat, kako bi novorođeni Hrist bio spasen. Te scene bile su naročito popularne od srednjovekovne umetnosti do renesanse, jer su izazivale duboke osećaje posvećenosti i uvodile gledaoce u gotovo meditativno učešće u opisanim događajima. Zapravo, ove scene oslikavaju vizije posvećene vernicima, koji kasnije svedoče o njima kao o Božijem čudu, kome su i sami prisustvovali, veli De Montebelo.

Većina toga što je prikazano u religijskom slikarstvu uzeto je iz jevanđelja po Luki i Mateju. Kasnije, slike su dopunjavane motivima iz biblijskih narodnih priča, u kojima su se razvijali motivi poput prisustva životinja ukojoj je Hrist rođen, kao i služavki u štali ili pećini, opet u zavisnosti od interpretacije. Mudraci sa Istoka koji su pratili zvezdu Putevodilju koja ih je dovela do kolevke sa Bogomladencem, svedeni su na tri shodno broju poklona koje su nosili, a vremenom su im dodate titule kraljeva, mahom, i vrlo često različite starosne granice i boja kože.



Tako je među izloženim eksponatima slika iz 1405. godine nazvana jednostavno Rođenje Lorenca Manaka, na kojoj izrazito kičasta mesta dodatno pojačava detalj pucanja zemljine kore oko samog prizora rađanja, kao nastanka novog doba. Na triptihu Bogojavljenje iz 1425. Roberta Kampina i njegovih asistenata, momenat kiča obogaćuju raznovrsni detalji, dodati jednostavnoj priči o bezgrešnom začeću, uključujući i prisustvo svedoka koji posmatraju Arhangela Gavrila kako javlja srećne vesti Djevi Mariji.

INTERPRETACIJA
Slobodne interpretacije biblijskih priča posebno su prisutne u savremenoj umetnosti, koja donosi brojne eksperimente na planu prikazivanja Rođenja u različitim sferama. Činjenica da je vekovima eksperimentisano sa vizijama Hristovog rođenja, kao i ostalih biblijskih scena, doprinela je različitim tumačenjima. Uloge koje su likovi imali u Novom zavetu doživljavane su ili sa izrazitim religioznim poštovanjem te su uvek bili visokostilizovani, ili sa velikom ironijom da su bili i previše parodirani. To je naročito vidljivo u filmovima koji su vizuelizovali biblijske prizore.

Na primer, Ben Hur, verovatno je najbolji film sa religioznom tematikom nastao u Holivudu, u kojem je Hristovo rođenje opisano već u prologu, a mudrac Baltazar, kako je kasnije imenovan, postaje jedan od ključnih likova u filmskoj drami. Ta najveća priča ikad ispričana i Isus iz Nazareta, najčešće reprizirani filmovi na temu Hristovog života i stradanja, počinju scenama rođenja, koje u oba filma deluju poput pokretnog fresknog slikarstva. Iako se tačno ne navodi u jevanđeljima da li je Hristos rođen u kući ili štali ili pak u pećini, sva ponuđena scenografska rešenja korišćena su u raznim vizuelnim kulturama.

Nekoliko puta Hristovo rođenje poslužilo je i kao inspiracija za zasebna filmska dela, u kojima su korišćena i brojna druga dotad znana predanja, ali i u slučaju televizijskog filma Rođenje iz 1978. godine u kome je Mariju igrala potonja zvezda američkog nezavisnog filma Medlin Stouv, i u filmu Priča o Hristovom rođenju od pre nekoliko godina u kome ju je igrala Kiša Kestl Hjudž. Nedostatak informacija o rođenju Boga na Zemlji i njegovim prvim zemaljskim danima, odveo je obe priče u pomalo klišeizirane televizijske sapunske drame. Televizijski programi naprosto se utrkuju ko će u svojim udarnim terminima tokom praznika prikazati više filmskog i serijskog programa na temu Božića. Mnogi filmovi rađeni za televizijsku distribuciju i nisu čak direktno vezani za same scene rođenja, već ih vrlo sporadično dotiču. Recimo, jedini film kojim moćna kuća ABC ove godine završava sezonu jeste drama Christmas in Conway sa Endijem Garsijom i Meri Luiz Parker, dirljiva priča o čoveku koji poslednji Božić svoje voljene žene ispunjava ostvarenjem njenih želja. Slično je i sa Pogodi ko dolazi za Božić (Guess Whos Coming to Christmas), koji se u drugom žanru bavi propalom rok zvezdom, koja u nadi da može popraviti svoj narušeni imidž odlučuje da javno ispuni jednom dečaku božićnu želju u kostimu Deda Mraza. Takvih filmova, ove zime, američke televizijske kuće nude na desetine pre ili kasnije dotaknu se prepoznatljivih biblijskih motiva, manje koštaju od kostimiranih epskih drama, a jednako izazivaju empatiju kod vernika.



Slično je i sa muzikom. Brojne pesme pravoslavnog istoka koje slave rođenje Bogomladenca uglavnom prepričavaju scenu dolaska mudraca, pastira i njihovog klanjanja i darivanja, ali definitivno jedna od najlepših svetovnih numera 20. veka koja opisuje dirljivost samog božićnog prizora svakako je Mali dobošar (The Little Drummer Boy) pesma sa savršeno emotivnim opisom skrušenosti vernika pred tako značajnom scenom u istoriji civilizacije. Inspirisana pričom o onima koji su bili odabrani da prisustvuju sceni rođenja, pesma govori o malom dobošaru koji je tek slučajno čuo za taj događaj i poželeo da i sam donese poklon. Kako je bio siromašan i nije imao ništa što bi mogao da daruje, dobošar upita Mariju da li može da na svome dobošu odsvira nešto tek rođenom Hristu. Marija mu dozvoli, a bik i jagnje ućutaše. I mali dobošar zasvira na svom instrumentu najbolje što je umeo i tako pokloni Bogu jedino što je mogao - ritam svog srca i svoje duše. Pa ram pa pa pam... i tako nekoliko puta. A beba to ču i nasmeši se...
Jedinstven uvod u novo doba, koje je u čednosti rođenja i mogućstvu novog početka, uživalo veoma kratko.