Stradanje Jovanovo

Otkad je 2002. godine napustio neprizantu Makedonsku pravoslavnu crkvu i stupio u kanonsko i liturgijsko jedinstvo sa Srpskom pravoslavnom crkvom, vladika Jovan, danas arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski, izložen je mnogim stradanjima.

Ovih dana drugostepeni sud u Bitolju potvrdio mu je i kaznu od godinu i po dana zatvora.

Pritisci na vladiku Jovana kao da su se povećavali što je Srpska pravoslavna crkva više išla u zaokruženje autonomije Ohridske arhiepiskopije, dogovorene Niškim sporazumom 2002. godine, a od kojeg su po povratku u Skoplje makedonski arhijereji odustali, kako se smatra, pod pritiskom vlasti i medija.

Od tada je vladika Jovan neprestano na oku makedonske policije i sudstva.

U leto 2003. godine, 20. jula, policija je upala u bitoljsku crkvu Sv. velikomučenika Dimitrija dok je vladika krštavao unuka svoje sestre. Krštenje je prekinuto, a u intervenciji policije povređeno je nekoliko vernika, među kojima i majka i ujak Jovanovi. Vladika je priveden u policiju, a sutradan, na praznik Sv. velikomučenika Prokopija, istražni sudija uputio ga je u petodnevni pritvor. Kasnije će, na veliki hrišćanski praznik Svetog Luke, 31. oktobra 2003. godine, Osnovni sud u Bitolju osuditi mitropolita Jovana na kaznu zatvora od godinu dana, uslovno na dve godine, zbog krivičnog dela „samovlašća”.

Usledila je ubrzo nova akcija, koja će poništiti ono „uslovno”. Za vreme redovne nedeljne liturgije, 11. januara 2004. godine, u kapeli Vaskrsenja Gospodnjeg, koju je vladika Jovan napravio u okviru svoje kuće u Bitolju, policija je upala i sve privela na saslušanje u policijsku stanicu. Srpska pravoslavna crkva uporedila je sa „progonima hrišćana iz prvih vekova hrišćanstva” ovo hapšenje „egzarha autonomne Ohridske arhiepiskopije, mitropolita velesko-povardarskog Gospodina Jovana, zajedno sa vikarnim episkopom Markom, trideset monaha i monahinja i jednim brojem vernika”.

Učinjeno je to upravo kada je saopšteno da su četiri dana ranije, na Božić, četiri manastira otkazala poslušnost nepriznatoj Makedonskoj pravoslavnoj crkvi, stupivši u kanonsko i liturgijsako jedinstvo sa Srpskom pravoslavnom crkvom.

Makedonska policija podnela je krivične prijave protiv vladike Jovana, četvorice sveštenika i sedam monahinja. Sud u Bitolju odredio je vladici Jovanu jednomesečni pritvor i protiv njega otvorio istragu zbog „izazivanja nacionalne, verske i rasne mržnje”. Posle tri nedelje vladika je pušten iz pritvora, ali je pred Krivičnim većem Osnovnog suda u Bitolju proces nastavljen. Egzarhu Ohridske arhiepiskopije na teret je stavljeno to što je izdao i rasturao pravoslavni kalendar za 2004. godinu, sa tekstom protiv nepriznate MPC, što je, kako je rečeno, služio liturgiju u svom stanu u Bitolju i što je prisustvovao hirotonisanju vladike Joakima u Sabornoj crkvi u Beogradu i vladike Marka u manastiru Sv. Prohora Pčinjskog.

Na Preobraženje, 19. avgusta, 2004. godine, vladika Jovan je osuđen na godinu i po dana zatvora, zbog „raspirivanja verske, nacionalne i rasne mržnje, razdora i netrpeljivosti”!

Apelacioni sud u Bitolju ovih dana potvrdio je presudu bitoljskog Osnovnog suda.

Vladika, sada već arhiepiskop Jovan još nije dobio presudu za kaznu zatvora od 18 maseci, ali je, kaže, spreman i na ovu žrtvu. Pronalazimo ga u Bitolju:

- Radim svoj posao. Uopšte se ne krijem. Ako treba, idem u zatvor. Ne radim ništa za sebe, nego radim za Crkvu. A kruna jednog dela za Crkvu je kada je čovek zbog njega osuđen od svetovnih vlasti.

Vladika kaže da je svakom, pa i neupućenima jasno da je ova sudska presuda – politička odluka.

- Ne sudi se ovde ličnosti arhiepiskopa Jovana, nego se sudi pravoslavnoj veri, što je kao takva vera jedinstva, ne samo Crkve, nego svih ljudi koji ovde žive, a koje Crkva objedinjuje!

Zatim ističe:

- S pravom se može reći da hrišćanstvo u Republici Makedoniji danas doživljava ono što je doživljavalo u prva tri veka naše epohe, kao i u vremenu totalitarnog komunističkog režima, kada su u gulazima Sovjetskog Saveza, a ne manje i na teritoriji Srbije, odnosno Jugoslavije terorisani, pa čak i ubijani episkopi i sveštenici, zato što šire hrišćansku ljubav i misionare Jevanđelje Božje.

Glavnu smetnju za prevazilaženje crkvenog raskola arhiepiskop Jovan vidi u svetovnim vlastima BJR Makedonije:

- Vlasti vrše veliki pritisak na episkope i sveštenstvo u raskolu. A nisu svi spremni, ako odustanu od raskola, da idu u zatvor. Kolika je tortura i pritisak od svetovne vlasti vidi se i po ovoj presudi kojom su mene osudili. Sudeći meni, oni hoće da zaplaše svakog episkopa i svakog sveštenika koji bi stupio u jedinstvo sa Srpskom pravoslavnom crkvom. Wima ne odgovara jedinstvo Crkve, jer im onda propada veliki projekt koji su počeli u vreme komunizma – stvaranje raskolničke Makedonske pravoslavne crkve. A to se vidi i po tome što predsednik države i predsednik vlade idu svuda i vrše pritisak da se raskol zadrži.

Moglo bi se, zaista, dosta primera navesti koji potvrđuju ove vladikine reče i umešanost države u crkvene poslove. To se gotovo redovno kao tema nameće i u susretima makedonskih političara sa kolegama iz Srbije i Crne Gore. A primer za to je i deklaracija o podršci autokefalnom statusu i jedinstvu kanonski nepriznate Makedonske pravoslavne crkve, koju su aklamacijom, uz gromoglasan aplauz, u januaru 2004. prihvatili poslanici makedonskog parlamenta...

Mnogi od onih koji su na vladiku Jovana, posle njegove odluke da prizna jurisdikciju Srpske pravoslavne crkve, osuli drvlje i kamenje, nekada su, slušajući ga kako govori, još kao studenta teologije, isticali njegovu perspektivnost, govoreći da je on „budućnost makedonske crkve”.

- Ja mislim da su oni proročki govorili. Jer, šta je perspektivnost Crkve nego biti u jedinstvu sa svim ostalim pravoslavnim crkavama! Ako su na to mislili kada su govorili o našoj perspektivnosti, bili su u pravu. Da, mi smo se pokazali perspektivnim – ističe arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan.