Kako je Jan Hus zadivio Srbe

Pokret češkog reformatora Jana Husa, koji je započeo gotovo vek pre Luterovog, u Srbiji je naišao na odobravanje. Hus je bio veoma blizak istočnom hrišćanstvu, kao i bosanskim bogumilima. Svoja uverenja i hrabrost Hus je platio i to skupo: živ je bio spaljen na lomači od strane Katoličke crkve! Bilo je to u Kostanci 1415. godine, šestog jula. Na taj dan u Beogradu 1877. godine u “crkvi Voznesenskoj” održana je liturgija pred mnoštvom vernika. Posle službe narod je pozdravio govor đakona Firmilijana, koji je tom prilikom kazao: “Kada su zapadni narodi u srednjem veku živeli štetnim životom, kako po dušu, tako i po telo, kako po moralni napredak, tako i po umni razvitak, tada je i češkom narodu grozila opasnost, koja je crnim pismima zapisana u istoriji kraljevstva češkog. No, baš u to vreme pojavi se među našom braćom veliki učitelj istine i morala, veliki pobornik i zaštitnik osnovne i prvobitne hrišćanske religije u licu Jovana Husa, koji je i dostojan pobornik pravoslavlja i po tom važan u našoj crkvenoj istoriji. On je najzad i strašan neprijatelj pokvarenosti, koji je silu rimske sujete iz temelja potresao.” Po završenoj liturgiji i propovedi, pristupilo je krštenju dvadeset i sedam Čeha “koji su bili namerni preći u pravoslavnu veru”. Čin krštenja obavio je arhijerej Nestor.

Nastavljači Husove ideje hteli su i administrativno da se priključe pravoslavlju. Husitski izaslanik Konstantin Anđelika krenuo je u Carigrad da razgovara sa zvaničnicima Carigradske patrijaršije o tome da se husitska crkva primi u krilo istočne crkve mada, tada još nije usledio rascep na istočno i zapadno hrišćanstvo. Međutim, pad Carigrada onemogućio je prijem husitske crkve u red crkava istočnog hrišćanstva.

Već 1860. godine u Beogradu je bilo sasvim dovoljno protestanata, te je država Beogradskoj protestantskoj opštini poklonila kapelu i kuću za sveštenika. Luteranski pastor Keln koji je službovao u Beogradu, 1860. došao je na podvorenje knezu Milošu Obrenoviću. Miloš je tada rekao da će evangelističkoj opštini još iste godine pokloniti kuću. Uz zalaganje pruskog konzula Meronija, kao i kneza Mihaila, Miloš je učinio kao što je i obećao. Važno je istaći da je Nemačka evangelistička, luteranska crkva i njena škola u Beogradu razdeljivala Vukov Novi zavet popularišući ovaj prevod koji je Vuk sačinio ne sa grčkog originala, već sa nemačkog jezika. Pastor fon Keln posebno se isticao u predstavljanju Vukovog Novog zaveta svojim vernicima, ali i pravoslavnima. Popis stanovništva iz 1939. godine beleži da je u Beogradu živelo 2 350 luterana i reformata, kalvinista.

Danas, prema zvaničnim podacima, u Srbiji ima 100 500 luterana, uglavnom u Vojvodini. Kada je reč o kalvinistima, danas ih u Srbiji ima oko 16 hiljada. Broj od 88 516 protestanata ne čine samo tradicionalne protestantske zajednice, luterani i kalvinisti, već i takozvane Slobodne evanđeoske crkve kao što su baptisti, pentekostalci i razne njihove frakcije i grupe koje se razlikuju više–manje samo po nazivu.

Dr Aleksandar Birviš, naš ugledni lingvista i poliglota, prevodilac sa hebrejskog i starogrčkog jezika, ujedno je i propovednik Baptističke crkve. Kada je reč o protestantizmu u Srbiji, dr Birviš, između ostalog, za NIN kaže: “Husiti su se u Vojvodini pojavili pre nego što su Srbi naselili panonsku ravnicu. Paralelno, negujući svoj identitet, i husiti i pravoslavni su se razvijali i živeli. Ovom prilikom ističem da se ove godine navršava 590. godina otkako je Hus živ spaljen na lomači u Kostanci. U Austrougarskoj monarhiji, zahvaljujući 'patentu o toleranciji' koji je doneo car Josif, mogle su nesmetano da deluju različite veroispovesti. U periodu između Mađarske bune i Prvog svetskog rata, znatan broj Srba, pa čak i budućih teologa, školovao se na protestantskim univerzitetima. Jedan od njih bio je i Nikolaj Velimirović. Dakle, naš narod je imao nekih dodirnih tačaka sa protestantizmom. Saradnja postoji i danas. Na primer, Svetski savet crkava koji sačinjava većina protestantskih crkva, pomagao je finansijski izgradnju beogradske bogoslovije Sv. Sava kao i izgradnju zgrade Teološkog fakulteta Srpske pravoslavne crkve. Spajanje nacije i vere je pogrešno! Na taj način mnogi Srbi katolici i muslimani izgubili su kontakt sa svojom nacijom i stopili se sa nekim drugim narodima. A tako nije moralo da bude! Nažalost, vizantijska svest i model uprave, ne trpe nikakvu opoziciju, pogotovo kada je reč o religiji. Formula: Srbin jednako pravoslavac, ne ide u prilog učvršćavanju nacionalnog korpusa!

Peđa Radosavljević