Pitanje istorije

Nedavno je iz štampe izašla knjiga Radivoja Radića: “Srbi pre Adama i posle njega” (Stubovi kulture, II dopunjeno izdanje) u kojoj on, kako veli u podnaslovu, ispisuje “slovo” protiv “novoromantičara” u srpskoj istoriografiji, a sa kojima se polemički odmeravao na stranicama NIN-a 1991, 1993, 1996. i 2004. godine (jul – septembar).

Kako ističe u “reči na početku”, Radić želi da “jedan naučni esnaf odbrani od nasrtljivog i neukog amaterizma”. Doista, plemenit cilj da se Radić, u svom pamfletu, nije “ostrvio” na one kojima istorija nije profesija niti su istoričari po vokaciji već, kako navodi, amateri koji su uspeli, zahvaljujući solidnim prihodima ili raspoloženim sponzorima, da svoje razmišljanje odštampaju kao knjige. U pitanju su dakle ekonomisti, mašinski tehničari, političari, penzioneri i (sic!) nekoliko pesnika. Ovi istoričari – hobisti se bave temom Srba kao najstarijeg naroda na jedan amaterski, “kaubojski” (“revolveraški”) način i sa njima Radić lako izlazi na kraj – problem je u tome što Radić odbija da polemiše sa istoričarima (kako ih naziva “novoromantičarima”) koji pišu o Srbima i njihovom poreklu na jedan nov način koji potpuno urušava postojeću “zvaničnu” istoriju.

Pozitivističke teorije koje Radić zastupa s pravom odbacuju metafizičke spekulacije o “Srbima kao najstarijem narodu”, ali sa kritikom takvih spekulacija odbacuju i svaku opštu teoriju o istorijskom poreklu Srba i njihovoj opštoj, generičkoj suštini. Današnja, savremena srpska istorija još uvek je SAMO pred mogućnošću ostvarenja svoje suštine. Radić, u odsustvu svakog smisla za budućnost, u strahu od praznine koje nameće razbijanje starih “tablica vrednosti”, svojom knjigom pokazuje samo jedan od oblika nihilizma “zvanično priznate istorije” čiji je stegonoša.

Razbijanje starih “tablica vrednosti” (a to Radiću napokon mora neko da kaže!) praćeno je ne samo svešću o novim vidicima srpske istorije već i masovnom destruktivnošću iste, osećanjem besmisla i doživljajem apsurda. Osnovni zadatak savremene srpske istoriografije je da pomogne onima koji se bore da ove dve mogućnosti nemaju istu šansu. Drugim rečima, destruktivan je i Radić i oni protiv kojih on polemiše – oni su, ma kako to bilo paradoksalno, na istom koloseku.

Miodrag Milanović,

Beograd