Proslava na note

Kad bi vaša mržnja bila pretvorena u električnu energiju, osvetlili bi se svi gradovi sveta”, rekao je, 10. jula ove godine u Smiljanu, u Lici, predsednik Srbije Boris Tadić na svečanom obeležavanju 150-godišnjice rođenja Nikole Tesle, u ovom zabačenom selu ruralne Hrvatske. Parafrazirajući žalosnu konstataciju slavnog fizičara i izumitelja, gost iz Srbije pristojno se izdigao iznad svih ratnih opterećenja lokalnih političara nedavnim crnim stranicama hrvatsko-srpske istorije.

Mada je dolazak Borisa Tadića u Hrvatsku bio svesno ignorisan u svim nacionalnim javnim glasilima, kad više nije mogao da se izbegne, Tadića je državna informativna agencija Hrvatske predstavila kao premijera, a ne kao predsednika Srbije. Bez obzira na funkciju, Tadić je u Smiljanu dočekan aplauzom, ali tek posle izjave da, po majčinoj strani, i on svoje poreklo vuče iz Like u Hrvatskoj. „Kontroverza Tadić” tek tada je počela da golica meštane Smiljana, Gospića i okolnih mesta koji su na svom protokolarnom gostu iz Srbije odmah videli neki oblik četničke kokarde ili barem „nepristojno isticanje vlastitih vjerskih i nacionalnih korijena u datom povijesnom trenutku”.

Gost iz Srbije u startu je razbio ovakve predrasude. „U ovom prelepom selu smo danas da bismo svetu pokazali odakle je potekao velikan koji je promenio tok naučne civilizacije”, rekao je Boris Tadić, izazvavši spontani pljesak meštana Smiljana i retkih posetilaca iz Gospića. Istini za volju, odmah treba reći da je od nekoliko hiljada ljudi koji su došli u Smiljan na 150 - godišnjicu rođenja Nikole Tesle najviše bilo posetilaca iz tzv. srpskih ili partizanskih autobusa iz Hrvatske.

Državni vrh Hrvatske, gosti iz Srbije i SAD pristigli su helikopterom. Prizemljili su se u neku vrstu „Potemkinovog sela”, zvanično nazvanog „multimedijalni centar” memorijalnog parka u spomen Nikole Tesle. Pošto se čitav državni vrh Hrvatske izređao za svečanom govornicom na vrelom ličkom suncu sumornog Smiljana, predsednik Tadić poručio je prisutnim domaćinima, ali i specijalnom emisaru američkog predsednika Buša, inače ambasadoru SAD u Hrvatskoj Robertu Entoniju Bratkeu, da je velikan moderne naučne civilizacije i njenih tehničkih dostignuća rođen upravo u ovom politički našminkanom ličkom selu. Ambasador Bratke je na odličnom hrvatskom jeziku pozdravio sve prisutne, rekavši da je, kao emisar američkog predsednika, posebno nagrađen činjenicom da je to njegova prva zvanična dužnost u Hrvatskoj. „Teslina potraga za istinom izvor je snage za sve nas i dokaz da istinska ljudska veličina nadilazi sve verske, etničke, državne, a osobito nacionalističke granice”, rekao je novi američki ambasador u Zagrebu.

Nikolu Teslu su u prigodnim govorima tog dana u Smiljanu hvalili svi. On je bio ponos Hrvatske, ponos Like, a konačno se čulo, i ponos srpskog roda. Bila je to jedna od poslovičnih rečenica građanina-predsednika Hrvatske Stjepana Mesića koji se nije ustezao da javno opovrgne izjavu gradonačelnika Gospića Milana Kolića, koji smatra neistinom sve tvrdnje da je Lika svesno zaboravila ili ignorisala svog najvećeg sina. „Ponosan sam što Nikolu Teslu u Hrvatskoj danas slavimo kao Srbina koji je zadužio i svoju domovinu, i čitav svijet i modernu civilizaciju”, rekao je Stjepan Mesić. Poričući tvrdnje gospićkog gradonačelnika Kolića, predsednik Hrvatske poručio je da je Nikola Tesla, uprkos zasluženoj svetskoj slavi, u Hrvatskoj početkom devedesetih godina bio zanemaren i ignorisan samo zato što je Srbin. Prvi čovek hrvatske države smogao je građanske hrabrosti i da podseti da je spomenik Nikoli Tesli na nekad istoimenom trgu u Gospiću organizovano miniran 1991. godine.

Potpredsednik Hrvatskog državnog Sabora i predstavnik nacionalne desnice Darko Milinović izjavio je da u „hrvatskom rječniku ne postoji riječ koja bi opravdala taj necivilizacijski čin”. Ipak, nije propustio priliku da, kao predstavnik nacionalne desnice, podseti da je samo nekoliko kilometara vazdušne linije od Smiljana rođen još jedan velikan hrvatske domovine – Ante Starčević. Čovek poznat kao „otac hrvatske nacije” u interpretaciji Darka Milinovića postao je politički idealista koji se zalagao za jednakost svih ljudi bez obzira na veru, naciju ili političku orijentaciju. Svaki student političih nauka diljem užeg i šireg domaćeg podneblja zna da je Starčević začetnik doktrine po kojoj su samo Hrvati „politički čimbenik” u Hrvatskoj, a šta je to značilo u Hrvatskoj Franje Tuđmana, dobro zna svaki nehrvatski građanin Hrvatske čija su „prava” postala predmet nacionalističkog izrugivanja i rasističkih parola.

Uzvanike svečanog skupa u Teslinom Smiljanu na ličke narodne običaje, ali i etničke korene, podsetio je i pevački zbor Pučkog otvorenog učilišta “Ante Starčević”, koji je pevao ličke junačke pesme, ali je izostala najavljena pesma „Vila Velebita” koja zbog jakih šovinističkih naboja iz Drugog svetskog rata u Lici budi neprijatne uspomene u srpskom narodu.

Gost iz Srbije, predstavljen kao „njegova ekselencija gospodin Boris Tadić”, ničim nije odavao iznenađenje ili nelagodnost protokolom domaćina. Delom su za to zaslužni i domaćini iz Srpskog narodnog vijeća u Zagrebu, koji su u poslednji čas sprečili da se na 150-godišnjici rođenja Nikole Tesle u Smiljanu pojavi i ozloglašeni haški kandidat Tomislav Merčep. Merčep je u ime ratnih veterana trebalo da kaže kako oni nemaju nikakve veze sa nasiljem kojim je miniran spomenik Tesle u Gospiću, rad poznatog ovdašnjeg kipara Frane Kršinića. Kako je Merčep glavni osumnjičenik za zločine nad srpskim civilima pred početak rata u Vukovaru, ali i za zločine u okolini Gospića i u Pakračkoj poljani, predstavnici srpske nacionalne zajednice zapretili su da će bojkotovati čitav projekat premijera Sanadera, koji je, zajedno sa gradonačelnikom Zagreba Bandićem, ministrima kulture i nauke Božidarom Biškupićem i Draganom Primorcem, Evropi svečano pokušao da pokaže kako Hrvati cene nauku, čak i ako je u Hrvatskoj predstavlja jedan ruralni lički Srbin.

Domaći mediji po pravilu su 150-godišnjici rođenja Nikole Tesle u Smiljanu kraj Gospića posvetili nezamislivo malo prostora i novinarskog vremena, ali su ostali iskreno začuđeni što svetske agencije nisu sledile njihov primer.

Treba verovati viziji nesrećnog stanara hotela „Wujorker” koji je davno tvrdio da mu ne pripada sadašnjost, nego budućnost. A nije naodmet ni prisetiti se davnih godina s kraja 19. veka kada je Nikola Tesla, boraveći u Zagrebu, predlagao da se hrvatska metropola osvetli električnom energijom i dobije električni tramvaj. Predlog je odbijen uvredljivom, pa i provincijalnom ironijom. Najbolje ju je dočarao Miroslav Krleža u svojim „Zastavama”. Preko lika izvesne bečke konzulice Amande, poreklom iz ruralnog hrvatskog Turopolja, veliki cinik hrvatske književne baštine podseća da je „milostivica bila crvena kak’ šarlah, jer je pred carskim veličanstvom u Beču morala priznati da je iz onog agramerskog grada poznatog po ‘prdečem tramvaju’ s konjskom zapregom koji još prezire električnu struju”...