Kako je Marks postao Karol Balint

1. “Što se tiče menjanja imena ulica u Bačkoj Topoli, jedino mogu da kažem da to nije došlo u nekom odgovarajućem momentu. Ili u nekom momentu kad bi to većini građana odgovaralo. Sada u ovoj političkoj kampanji to možemo da upotrebljavamo, odnosno zloupotrebljavamo. Ja kao građanin Bačke Topole mogu samo da kažem da sa sugrađanima nikad nisam imao ni konflikata niti ikakvih problema. Znamo svi da je mađarski živalj zastupljen procentualno sa nekih 55 odsto, ali stvarno smatram da ne bi trebalo da od promena imena ulica pravimo neki problem, odnosno neko pitanje.” Tako kaže Nikola Beko, veliki kulturni pregalac, vlasnik Salaša “Etno kuća” i predsednik društava za negovanje istorijskih i kulturnih vrednosti “Benikasel”.

Kuću je posetilo i u knjige se upisalo nekoliko stotina kulturnih delatnika, od Matije Bećkovića do Milorada Pavića. Ima tu slikara, glumaca, likova sa estrade kojima je Nikola bio domaćin u Bačkoj Topoli.

Ali ne misle svi tako.

2. Predsednik Antifašističkog pokreta opštine Bačka Topola Svetozar Martinović napisao je sitnu knjigu i obratio se svima, što nadležnim, što nenadležnim. Svim novinama.

“Ja sam Svetozar Martinović iz Bačke Topole. Po nacionalnosti Crnogorac. Oženjen sam, imam troje dece, tri studenta medicine, žena je Mađarica, isto lekar. Bavim se proizvodnjom domaće rakije, jedan sam od najboljih proizvođača domaće rakije. Za kvalitet rakije dobio sam četiri srebrne i jednu bronzanu medalju u Novom Sadu i u Koštunićima. Sve je to suviše malo. Nikakva priznanja ne važe za opštinsku samoupravu u Bačkoj Topoli, koja nema razumevanja za moj posao koji radim. Tražio sam da mi omoguće plac za izgradnju pecare, međutim, oni to odbijaju. Sabotiraju me, dok Mađari, kad im nešto treba, dobijaju bez problema. Za sve to imam dokaze. U opštini Bačka Topola lokalna samouprava je nastrana. Svađaju srpski, crnogorski i mađarski narod. Pošteni mađarski narod. Nama to ne treba. Upravo zbog te njihove politike, osnovao sam Antifašistički pokret. Opravdanost tog osnivanja je dokazana promenom ulica koje su ekstremisti u Bačkoj Topoli napravili. Opravdanost osnivanja ove organizacije je i činjenica da su skinuli spomen-ploču sa zgrade koja je služila kao konclogor, koja nije smela da se skine. Ali su pod pritiskom javnosti i medija, NIN-a i Blica, morali tu tablu da vrate. Iako im je bilo žao, morali su je vratiti.

Građani opštine Bačka Topola upućuju javno protest lokalnoj samoupravi koja već duže vremena donosi nakaradne odluke koje štete interesima suživota na ovim prostorima.

Najnovija kao i prethodne odluke o promenama naziva ulica u našoj opštini vodi ka omalovažavanju i vređanju istaknutih boraca protiv fašizma čija su imena nosile te ulice opravdano i sa ponosom. Da li to ovim odlukama lokalna samouprava pokušava da rehabilituje fašizam u našoj opštini koji preti da prolije krv među narodom koji je željan mira i želi da živi u slozi sa svima?

Mi pozivamo građane da osude ovakvo ponašanje lokalne samouprave i tražimo da se vrate stari nazivi naših ulica. Antifašistički pokret neće dozvoliti da ekstremi u ovoj opštini posvađaju pošten, vredan i kulturan narod mađarski sa Srbima i svim ostalim. Borićemo se svim sredstvima da očuvamo dobre odnose koji su zahvaljujući lokalnoj samoupravi pali na najniži nivo. Nema više ulica 1. Narodnooslobodilačke, 2. Narodnih ustanaka, 3. Narodnog jedinstva, 4. Narodnog fronta 5. Avnoja, 6. 4. jula, 7. Trga oslobođenja, 8. JNA, 9. 18. oktobra, 10. 23. oktobra, 11. 29. novembra, 12. Bratstva i jedinstva, 13. Pionirske.

Poznato je da je 18. 10. 1944. oslobođena Bačka Topola a da je 23. 10. 1944. Dan oslobođenja Novog Sada i Vojvodine od mađarske okupacije. Dakle, treba zaboraviti da je Bačka bila okupirana a da je stanovništvo mesta i okolnih sela srpske narodnosti bilo pobijeno, proterano delom u Srbiju a delom u logore u Mađarskoj. Koliko je zlobe učesnika u menjanju naziva ulica i trgova koji se slobodno mogu nazvati. Kako ih nazvati, kad su izbrisali antifašiste? Oni su ono najcrnje koje je čovečanstvo po zlu zapamtilo. Fašisti. Oni nisu brisali samo srpske i druge antifašiste, već su brisali imena heroja i revolucionara, antifašista mađarske narodnosti: Pap Pavla, Nađ Jožefa, verovatno će i treći biti brisan, Varga Đula, ostao je Čaki Lajoš ali njihova upornost je velika, nestaće i njegovo ime. Pri svemu tome nijedna nije dobila ime po grofu Pavlu Telekiju, jednom od najčasnijih ljudi u onoj Mađarskoj. Predsedniku vlade Mađarske koji je žrtvovao svoj život zbog raskidanja ugovora o večnom prijateljstvu sa Kraljevinom Jugoslavijom 1941. Niti Bajči Žilinski koji je jedini u tada fašističkoj Mađarskoj u parlamentu hrabro protestovao protiv zlodela koje je fašistička vojska činila u Bačkoj. Ali zato ima imena istorijskih ličnosti Mađara koji nisu ostali u dobroj uspomeni Srba na ovim prostorima. Da bi Srbi ćutali, dobili su imena ulica Stevana Nemanje, Svetog Save, Vojvode Sinđelića i slično.”

Sedimo u gradskoj kafani a Svetozar Martinović sa tugom kaže da su se kafići podelili. Da idu Srbi u srpske a Mađari u mađarske kafiće. U koje će njegova deca?

3. Idem kod Babi Atile, predsednika opštine Bačka Topola.

“Mi smo videli ovo pismo, da je osnovan Antifašistički pokret Bačke Topole i da je prva stvar bila da su napali opštinu da je promenila nazive puno tih narodnih heroja. Mi imamo odavno problema sa tim gospodinom dotičnim koji vodi taj pokret koji nije registrovan čak (Pokret je registrovan na registarskom listu 3867 pod rednim brojem 11021 u Ministarstvu za državnu upravu, sa potpisom ministra Zorana Lončara.) Taj gospodin ima pecaru rakije u onom delu grada gde on ne može da ima i inspekcija ga redovno posećuje i onda posle toga on gleda da uzvrati kontranapad opštini i izmišlja razne stvari. Bilo je tu i nekih razmišljanja da Mađari ugrožavaju Srbe. To ne radi prvi put. Znači, sad je došlo do toga da on osniva te antifašističke pokrete u Bačkoj Topoli. Promene naziva ulica mi možemo različito posmatrati. Ako ćemo posmatrati tako, da je tu negde, krajem pedesetih godina, devedeset posto ulica sa tradicionalnim nazivima, ulice koje su dobile ime po cveću, po drveću, bilo promenjeno i da su dodeljena razna imena revolucionara. Od tih imena mi smo promenili imena za koje čak ni dan-danas ne znamo ko su bili ti ljudi. Ulice sa nekim mađarskim revolucionarima. Trenutno da pitate decu u školi ko je to bio, neće znati. Ne može se reći da smo mi fašistički orijentisani. Ostala je Marksova ulica. Ostala je Lenjinova ulica, ostala je isto tako Titova ulica. Josip Broz ima neko svoje mesto u našoj istoriji. Pitanje je da li baš glavna ulica treba da nosi njegovo ime ili možda neka druga ulica. Promenjeni su samo nazivi tih ulica sa kojim ni dan-danas ne znamo šta da radimo. Ne znamo te ljude. Ne postoje njihovi tragovi u istoriji, da bismo mogli da damo imena ulica baš u ovom gradu.”

4. “Dobro, šta hoćete vi antifašisti, ostavili su vam Tita, Marksa i Lenjina”, kažem ljutom Svetozaru koji me daruje šest godina starom lozovačom. Ne mogu da se odbranim, iako mu kažem da godinama ne ločem.

“A u Staroj Moravici? A u Staroj Moravici?”

“Šta je Stara Moravica?”

“Naselje u opštini Bačka Topola”, kaže i dodaje mi rešenje.

A u rešenju: Lenjinova, nazvaće se Bačka, Marksova - Karola Balinta, Maršala Tita – Lajoša Košuta.

“Vidiš kako zaobilaze istinu pred vama novinarima. Sad se spremaju i na druga mesta da udare. Veruj ti Svetozaru.”

U autobusu mirišem rakiju. Miri kao duša, ali je kasno do mene stigla. Majstor je Svetozar za kazan. Šteta što mu plac za pecaru ne daju. Ostalo bi mu manje vremena za politiku. A dali su konkurenciji, Mađaru koji se nalazi bliže centru, dozvolu za pecaru.