Hajde

Ne znam da li ste primetili kako mladi političari demokratskog opredeljenja rado upotrebljavaju reč hajde. Sećajući se ovog marta tragičnog nestanka najdarovitijeg političara naših dana Zorana Đinđića, gledali smo inserte iz njegovog javnog života. Neretko je svoje govore završavao rečenicama koje su počinjale sa rečju hajde. “Hajde da uradimo ovo, hajde da promenimo ono, hajde da prestanemo sa lošom beskonačnošću...”.. Nije Đinđić slučajno upotrebljavao tu reč. Jer ako pokušamo da je zamenimo nekim glagolom, kao na primer treba ili moramo, dobijamo stari diskurs. A hajde podrazumeva poziv na akciju, i to bez odlaganja. Hajde je etimološki veoma zanimljiva reč. Ko bi rekao da je turcizam, a toliko je svojim smislom reč suprotna laganom hodu petvekovnog turskog vakta. Najopširnije je ovu reč protumačio Skok u svom Etimološkom rječniku (1971), koji između ostalog piše da je taj balkanski turcizam “uzvik za kretanje: idi naprijed”. “Na čitavom hrvatskosrpskom teritoriju ima također značenje imperativa. Stoga dobiva pluralne nastavke imperativa hajdemo... Imaju ga u raznim varijacijama i Rumuni, Bugari, Albanci i Cincari”. U Anićevom Rječniku hrvatskoga jezika (1996) navode se sinonimi ded i deder, kao i izrazi “hajde neka bude”, “ma hajde”, “hajde sad”, “moraš dati trećinu plaće za stan, pa hajde sad živi”. Matičin rečnik (1976) navodi ove primere: “Hajde, prođi se besposlice!” (Andrić) i “A da je ona žena, hajde de. Ali ona je devojka” (Stanković). U Oksfordskom tursko-engleskom rečniku (1995) navodi se uzvik had`di/hadi come along što po pouzdanom Živoradu Kovačeviću u njegovom Frazeološkom rečniku iz 2002. godine znači “Požuri! Hajde već jednom!”. Iako je i reč hajduk takođe turcizam koji se po Evropi raširio preko mađarskog, izgleda da reči hajde i hajduk nemaju zajedničko etimološko poreklo. Hajduk se dovodi u vezu sa arapskim glagolom had`dud skrenuti sa puta. Od svih rečenica koje počinju sa hajde, najneobičniji i najpoetskiji je Ršumov naslov njegove poznate emisije: “Hajde da rastemo!”, baš zato što rast, taj znak svega živog, nema potrebe posebno podsticati. A Wegoš je u “Gorskom vijencu” knezu Bajku namenio ove reči, koje on izgovara na Skupštini o malome Gospođinu dne na Cetinju, koje bi mnogi u nas, a pre svega skupštinari, katkada valjalo da poslušaju: “Haj'te, ljudi, da što poslujemo, Ali doma haj'te da idemo, Da se nama đeca ne rugaju”