Riznica duha

Sasvim u stilu velikog slavlja, Beogradski duvački orkestar će 26. aprila od 18 časova veselim muzičkim filmskim numerama ispred Kulturnog centra Beograda najaviti njegovu rođendansku feštu, a od 19 sati očekuje se dolazak mnogobrojnih gostiju iz političkog, kulturnog i javnog života grada... Proslava 50 godina počinje prikazivanjem animiranog filma “Solista” (11 sekundi) Nikole Majdaka, kojim je 1963. godine otvoren bioskop Kulturnog centra, a prisutnima će se potom obratiti Danica Prodanović, direktorka Centra koja za NIN kaže: “Kulturni centar Beograda osnovan je pre pedeset godina kao čitaonica, koja je pre svega imala informativnu ulogu. U tom trenutku, 1957. godine, imajući u vidu političke okolnosti u svetu i položaj Jugoslavije u toj podeljenosti, dobiti vest o onome što se događa na polju kulture “spolja” i poslati informaciju o nama u svet bilo je veoma važno. Kulturni centar imao je bitnu ulogu organizujući brojne izložbe koje su putovale van naših granica i istovremeno predstavljajući inostrana ostvarenja u Beogradu. Naravno, tokom svih tih godina, primarna funkcija se menjala, neki programi su se modifikovali, neki nestali, mnogi novi se uspostavili. Danas je Kulturni centar Beograda kuća sa skoro pedeset zaposlenih koja svoj program realizuje kroz četiri redakcije: likovnu, muzičku, literarnu i filmsku, dominantno se baveći domaćom savremenom umetničkom produkcijom, ali sve više i međunarodnom. Pomenimo one koji su definisali i obeležili program: Qiljana Kušić, prvi i dugogodišnji direktor Centra, Petar Lubarda, Nikola Majdak, Lazar Trifunović, Zoran Pavlović, Ferdinand Kulmer, Milutin Čolić, Ivan Tabaković, Mića Popović, Stanislav Živković, Qiljana Popović, Marija Majdak, Slobodan Glumac... Tu su naravno i naši savremenici i predstavnici mlađih generacija koji su danas među najznačajnijim učesnicima naše kulturne scene: Čedomir Vasić, Aleksandar Madžar, Marija Dragojlović, Svetlana Velmar Janković, Dragan Velikić, Nemanja Radulović, Čarls Simić, Biljana Đurđević, Aleksandar Kelić, Vasa Pavković, Goranka Matić, Predrag Marković, Gorica Mojović... Veoma je teško stati u nabrajanju.” Danica Jovović-Prodanović će još reći da danas svaka poseta Kulturnom centru Beograda otvara sledeće mogućnosti: priliku da vidite neku odličnu izložbu u Likovnoj galeriji, zatim da kupite autentičan beogradski suvenir, odete na film koji je garantovano dobar, svratite u fotografsku galeriju “Artget” i, najzad, pođete kući sa idejom da se večeras svakako vratite na izvestan koncert. I to je tako tokom cele godine: “Kvantitet nužno ne garantuje kvalitet, ali mislim da je Beogradu, kao i mnogim drugim velikim gradovima poput Stokholma i Barselone, neophodna ovakva kuća u kojoj se kultura predstavlja i živi ceo dan, svakog dana u godini. Centar se nalazi u neposrednom okruženju niza važnih institucija: Narodnog muzeja, Narodnog pozorišta, Pozorišta 'Boško Buha', Doma omladine, galerije Grafički kolektiv, galerije Remont i niza inostranih kulturnih centara. Stoga svoj program pažljivo definišemo upravo imajući u vidu da smo deo ove 'kulturne slagalice', ove spontano nastale kulturne četvrti Beograda...” Na dugu istoriju Kulturnog centra Beograda podseća i njegova višegodišnja glavna urednica programa Vesna Danilović: “Možda je najtačnije reći da je on pedeset godina jedan od najpouzdanijih, ako ne i najpouzdaniji, oslonac beogradskog kulturnog života, ali svakako i institucija kulture čiji je dobačaj daleko izvan Beograda, a sagledavanje stvarnih kulturnih potreba i anticipiranje kretanja skoro imanentno svojstvo. Iako osnovan 1957. godine od strane Skupštine grada Beograda sa osnovnom misijom da različitim sredstvima i u različitim formama predstavlja najviše vrednosti nacionalne i svetske savremene produkcije i kulturne baštine, Kulturni centar Beograda se, ne menjajući suštinski svoju misiju, razvijao u skladu s duhom vremena, često i prednjačeći, i izrastao u moderan programski polivalentan centar savremene kulture. Wegovu obrazovnu i informativnu ulogu u najvećoj meri je tada ostvarivala velika čitaonica sa stotinama probranih naslova domaće i strane kulturne i stručne periodike i leksikografskih izdanja, potom revija 'Beograd', kao i foto-reportaže koje su pratile važna kulturna, društveno-ekonomska i politička kretanja u zemlji i svetu... Prvoosnovani izlagački prostor Centra bila je Likovna galerija u Knez Mihailovoj ulici, koja se, pored prevashodnog afirmisanja i podsticanja savremene likovne produkcije, delom svojih programa bavila i upoznavanjem s domaćom i svetskom kulturnom baštinom: spomenicima, zdanjima, freskama, ikonama, manastirima...” Još će Vesna Danilović reći: “Godine 1963. otvorena je i Dvorana Kulturnog centra Beograda, tada veoma savremen bioskop, sa odličnim programom repriznih domaćih i stranih igranih filmova, ali i jedinstvenom prikazivačkom delatnošću kratkih, dokumentarnih i animiranih filmova. Filmski program Centra imao je još jednu obrazovnu misiju – da filmsku kulturu širi i u onim sredinama u kojima bioskopa nije bilo, te je tako 'mobilna ekipa' Kulturnog centra sa platnima i filmskim rolnama odlazila u škole, fiskulturne sale, biblioteke i na druga mesta predviđena za javna okupljanja u obližnjim, a često i ne baš tako bliskim mestima, organizujući filmske projekcije. Duga je lista projekata i izdanja koje je u svojoj pedestogodišnjoj istoriji realizovao Kulturni centar Beograda. Nezaboravni su svakako prvi Oktobarski saloni, prva izložba beogradskog enformela koju je koncipirao Lazar Trifunović, prva izložba zabranjena pre otvaranja – izložba Miće Popovića iz 1971. godine, poslednje Jugoslovensko trijenale likovne umetnosti na Beogradskom sajmu, interdisciplinarni i multimedijalni projekat 'Jevreji na tlu Jugoslavije', godišnji festivali najboljih filmova prikazanih u beogradskim bioskopima u organizaciji lista 'Politika' i Kulturnog centra Beograda, koji su svakako preteča današnjeg FEST-a. Posebno su ponosni što je Centar u čitavoj svojoj istoriji bio veliki oslonac mladim stvaraocima: vizuelnim umetnicima, piscima, prevodiocima, naučnim radnicima, muzičarima i svima onima koji su imali dobru ideju, obrazovanje i umeće, rešenost i entuzijazam da te ideje realizuju. Iako nematični za pozorišni program, podržali su – na njihovim počecima – mnoge tada alternativne a danas etablirane istraživačke teatarske trupe: Dah teatar, Teatar pokreta Mimart, Erg Status, Madlenijanum i mnoge pojedince u njihovom nastojanju da se izbore za novi umetnički vredan izraz.” Kad je reč o Kulturnom centru Beograda – uvek se nekako najpre setimo njegove već i famozne bioskopske dvorane. Još od 1963. godine kada je počela da radi kao bioskop, Dvorana Kulturnog centra Beograda, popularnija kao DKC, važila je za bioskop dobrog filma. Na prvoj projekciji prikazani su animirani film “Solista” Nikole Majdaka i “Radopolje” Stoleta Jankovića, a posle dužeg perioda premijernog repertoara, Dvorana Kulturnog centra bila je poslednja šansa da se vide filmovi kojima ističe licenca. Bilo je to zlatno vreme tapkaroša i filmskih fanatika koji su dolazili da po ko zna koji, ali u bioskopu svakako poslednji put, vide omiljeno im ostvarenje i da, kao u indijskom filmu, horski izgovaraju replike. No, vremena su se promenila: filmovi koji još nisu bili ni kupljeni za naše bioskope počeli su da se pojavljuju na piratskim VHS trakama. Kako sredinom osamdesetih, tako i danas, samo se promenio nosač slike i zvuka. Međutim, promenio se i repertoar DKC. Postao je ažurniji jer ga je kreirala distributersko-producentska kuća VANS koja je u ovaj bioskop plasirala kvalitetne filmove velikih američkih kompanija ali i vredna evropska i azijska ostvarenja. A, usred očaja devedesetih, Jugoslavija film i VANS su u Dvorani Kulturnog centra Beograda krenuli u avanturu zvanu Festival autorskog filma, koja je poprimila ozbiljne kulturološke razmere. Jer, u to vreme FEST-a jedva da je bilo, a popularni “Pogled u svet “ nije se obazirao na glamur i kao prst debele zlatne lance oko vrata i ruku, već je programom i izgledom udovoljio onoj vrsti publike kojoj je film jednako život. Tu smo se nagledali pravih remek-dela, od kojih su neka završila i na redovnom repertoaru poput Čen Kajgeovog “Zbogom moja konkubino”. Nekako u isto vreme podvodne struje su iz ove sale odnele i taj festival i VANS, a u nju su stigli FEST, “Kratki metar” i nova orijentacija ka dobrom evropskom filmu zbog čega je ovaj bioskop primljen u Eurimažovu bioskopsku porodicu što mu donosi i određene beneficije. Istovremeno u Dvorani Kulturnog centra svake godine se održavaju mnogi festivali poput Nordijske panorame, Slobodne zone, obnovljenog Autorskog filma, baš kao i Nedelje nacionalnih kinematografija (francuska, islandska, švajcarska, švedska, holandska, portugalska...) koji okupljaju probirljivu, radoznalu i misleću publiku. Tako je upravo okončana Nedelja danskog filma, a počinje da se prikazuje ovogodišnji dobitnik Oskara, nemački “Život drugih”... Kad je reč o budućnosti Kulturnog centra Beograda, direktorka Danica Prodanović kaže: “U trenutku kad se granica između umetničkih medija, fikcije i dokumentarnog skoro izbrisala, Kulturni centar Beograda postaje i biće sve više značajan centar vizuelnih umetnosti u najširem smislu. Obilje koje nas okružuje i naša unutrašnja struktura pružaju nam mogućnost izbora koju neke druge kuće, opterećene svojim veoma precizno definisanim načinom delovanja, sebi možda ne mogu da dozvole. Taj i takav izbor je mogućnost i opasnost, ali i veliki izazov.”