Talenti olovnih nogu

Iznenađen sam, jer nisam očekivao da će publika nagraditi sumoran i težak film, ratni horor”, rekao je po završetku 54. filmskog festivala u Puli ovogodišnji laureat Kristijan Milić. Wegov film “Živi i mrtvi” nagrađen je velikom “Zlatnom arenom” i proglašen najboljim filmom tradicionalne pulske filmske smotre. Milić je dobio čak osam “zlatnih arena”, za najbolji film, za režiju, za najbolju sporednu mušku ulogu glumca Borka Perića, za snimateljski rad Dragana Markovića i Mirka Pivčevića, za muziku Andrije Ilića, specijalne efekte Gorana Rukavine i Branka Repalusta, ton Ivice Drnića i montažu Gorana Guberovića. Ratni veteran Kristijan Milić bio je favorit stručnog žirija, ali je za publiku Vespazijanovog amfiteatra u Puli najbolji bio ovde omiljeni film “Armin” Ognjena Sviličića koji je sedmicama punio bioskopske dvorane u Hrvatskoj i Zagrebu. “Armin” je dobio “Zlatnu arenu” za scenario i “Zlatnu arenu” za najbolju mušku ulogu glumca Emira Hadžihafizbegovića. Filmski uzori Kristijana Milića su Kventin Tarantino, Brajan de Palma, Martin Skorsese, dok je “Armin” Ognjena Sviličića srca ljudi osvojio jednostavnom i veoma realnom pričom kojoj uzori nisu ni potrebni. Dečak Armin sa ocem koga glumi nagrađeni Hadžihafizbegović dobija ponudu da napusti rodnu Bosnu i Hercegovinu kako bi snimio film i tako počinje jedinstvena priča koja je, zaista, zamisliva jedino u širim domaćim uslovima kakve nijedan etablirani svetski režiser ne bi mogao ni da razume, ni da osmisli. Kristijan Milić, perspektivno ime mlađe generacije hrvatskih režisera, zato i priznaje da je broj osvojenih “zlatnih arena” nadmašio sva njegova očekivanja. Za ratnu dramu “Živi i mrtvi” ključne su dve scene. U prvoj zarobljenog partizana ubija ustaša i objašnjava zašto je to učinio, a u drugoj hrvatski vojnik ubija muslimanskog harmonikaša, a onda mu rutinski još vadi novčanik iz džepa. Za one koji takve prizore gledaju “sa strane”, objasnio je Milić, sve te scene deluju ne samo degutantno, nego i “megaodvratno”, jer ne doprinose umetničkoj estetici. Međutim, ako bi se prosečni gledaoci našli u situacijama nad kojima se užasavaju na filmskom platnu, izvesno je da bi neki od njih možda ponovili sličan gest. Sledeći realan i, moglo bi se čak reći, “građanski hrabar” film, ma šta to značilo u današnjem trenutku hrvatskog društva u okruženju poratnih zemalja bivše Jugoslavije, jeste film Dejana Aćimovića “Moram spavat’, zlato”. “Zlatne arene” u ovom filmu dobile su glumice Nataša Dorčić i Olga Pakalović. Priča je poznata svima u Hrvatskoj koji ne smatraju da su se rodili devedesetih godina, u vreme prvih višestranačkih izbora, rata i raspada bivše Jugoslavije. Lakonski zlobno film je opisan kao prizor iz “svakodnevnog života u komunističkoj Jugoslaviji”. Oni s dužim i manje politikantskim pamćenjem prepoznaće u filmu Dejana Aćimovića životnu dramu velikog broja ljudi koji nisu zaboravili da su živeli i pre raspada “komunističke Jugoslavije”. Filmska radnja odvija se sedamdesetih godina u tada još višenacionalnoj Hercegovini. To je godina kada je Jugoslavija bila prvak sveta u košarci i kada devetogodišnji dečak živi nemiran život između očeve i majčine porodice. Podiže ga baka, pravoslavna vernica i deda, bivši partizan. Otac mu je ugledni lekar hrvatske nacionalnosti čijeg su oca u prethodnom ratu ubili partizani, a druga baka frustrirana žena koja se ne miri s činjenicom da joj se sin jedinac oženio kod “crvenih Srba”. Roditelji devetogodišnjeg dečaka se na kraju razvode, majka oboli i umire. A on ostaje sam u svetu koji će tek dvadesetak godina kasnije pokazati svoje pravo lice... Jedan od fabulativno “napetijih” filmova ovogodišnjeg festivala u Puli je i film Vicka Ruića “Kradljivac uspomena”, interesantna storija o nestanku hrvatskih diplomata iz ambasade u Parizu 1999. godine. S ambicijom trilera, špijunskih i kriminalističkih zapleta, ovaj film aludira i na političku situaciju u Hrvatskoj tih godina i njene posebne policijske službe i tajne obaveštajne organizacije. Publika i žiri nagradili su i film Gorana Kulenovića “Pjevajte nešto ljubavno”, dobitnika “Zlatnih vrata Pule”. U odnosu na ostale pulske festivale od 1991. godine, čak i prostim okom može da se primeti upravo dirljiva potreba hrvatske kinematografije, njenih režisera i scenarista, pa i pokojeg sentimentalnijeg kritičara obdarenog boljim pamćenjem, da ovu renomiranu retrospektivu filmova bivše Jugoslavije ponovo podigne na nekadašnji nivo. Ne samo zbog ovacijama dočekanog Qubiše Samardžića i njegovog filma “Konji vrani”, nego i najava da bi Pula konačno mogla da postane ne samo nacionalno, nego i internacionalno mesto na umetničkoj i političkoj karti Hrvatske. Tim pre što je u nedalekom istarskom gradiću Motovunu počasna gošća tamošnjeg festivala bila nezaboravna umetnica Mira Banjac, a Vojvodina je na festivalu koji je pre osam godina osnovao poznati režiser Rajko Grlić postala neka vrsta “zemlje partnera”. Bez ikakvih političkih konotacija ovde je reč o regionalnom umetničkom druženju Istre sa Bečanima, Dalmatincima i Vojvođanima, koliko god to groteskno delovalo u današnjim i dalje poratnim vremenima naroda na prostoru bivše Jugoslavije. Ovogodišnji pulski festival vredan je zbog pokušaja da sledi tokove “novog vremena” koje više ne robuje “državotvornim idejama” i srodnim režiserima. Tek ove godine u Puli su prikazivani filmovi ljudi koji su “samo” režiseri, “samo” glumci, “samo” publika. Nikome nije bilo do podsećanja na zloupotrebljenu bol i patnju koju su nacionalno predozirani zanosi ranijih godina sa ratnih frontova prenosili na filmska platna. Ipak, laureat ovogodišnjeg pulskog festivala Kristijan Milić pokazao je i publici i kritičarima da ih prošlost sledi uvek i na svakom mestu. I onda kad više niko ne želi da misli na ostatke bivših života koje je “lifestdžle” novog doba dekorisao u grotesknu sliku hrvatskog i postjugoslovenskog filma.