Spomenik korisnoj nameri

Akademik Dejan Despić, uvaženi srpski kompozitor i muzički pisac je, znamo, autor značajnog broja kapitalnih studija posvećenih prostoru muzičke umetnosti. Nedavno promovisana Muzička umjetnost najnovija je u tom nizu. Kažemo, najnovija, mada je tekst ove studije nastao pre gotovo dve decenije. Naime, početkom devedesetih godina prošlog veka, na Katedri za teorijske predmete Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu, formulisan je predlog nastavnog programa muzičke kulture koji bi bio adekvatniji uzrastu i interesovanjima tinejdžera. Program, nažalost, nije realizovan, a Despićeva studija ostala je, po rečima autora, „spomenik jednoj lepoj i – ubeđeni smo – kulturno korisnoj nameri“. Zahvaljujući angažovanju muzikološkinje dr Sonje Marinković i kompozitora Žarka Mirkovića, ovaj tekst, osavremenjen prostorom elektronskih medija, ipak je stigao do čitalaca. Muzička umjetnost je namenjena širokoj publici. NJen auditorijum su svi zainteresovani poštovaoci muzike, ali tvrdimo da i značajan broj muzičkih profesionalaca ovde može da dobije odgovor na mnoga pitanja. Despić nudi sveobuhvatan pogled na davnašnju umetnost. To neće činiti hronološkim pristupom, već usredređivanjem na ključne aspekte. Rečju, autor razmatra percepciju i recepciju muzike; relacije sa drugim umetnostima kao i posebnost odnosa koji tvore muzika i tekst; rad muzike u domenu deskripcije, ali i pripovedanja (jer muzika izvesno poseduje autentično strukturisan jezik, time i mogućnost uspostavljanja sopstvenih značenja, operacionalno, a ne nužno putem uspostavljanja lingvističkih analogija). Podrobno su, u tom smislu, razrađeni aspekti jezika muzike (prevodljivost, dejstva, mogućnosti), strukturisanje muzičkog tkiva. Despić približava čitaocu kompleksni muzički vokabular. Virtuozno vodi tekst definišući postupke i pojmove (žanra, stila, apsolutne i programske muzike, muzičke dramaturgije i slično). U Muzičkoj umjetnosti nema suvoparnog izlaganja jer autor ponire u srž pitanja kome se obraća. Istovremeno, Despić omuzikaljuje izneseno: to ne čini notnim primerima, već referiranjem na konkretne audi-ovizuelne zapise preuzete sa YouTube-a. Tako, pored dodataka (poput pojmovnika, imenika, tekstova odabranih dela, programskih podloga), čitalac dobija i zasebnu datoteku (više od 400 linkova), u kojoj, „klikom“ na odabrano delo, odlazi u polje elektronske mreže i postaje slušalac. Zvučna realnost stoji, dakle, kao kontekstualna pretpostavka Despićevog poimanja izučavanja muzičke umetnosti (ne samo u obrazovnim institucijama opšteg tipa, jer takva praksa nije dovoljno zastupljena ni u specijalizovanim – muzičkim školama). Knjiga na svojstven način može biti razmatrana i kroz prizmu intertekstualnosti, odnosno, hipertekstualnosti. Muzička umjetnost poseduje elemente otvorenog teksta, budući da posredno upućuje na brojne bočne pojmove, domene i situacije. S druge strane, ne zahteva linearno čitanje, već joj se može pristupiti kao zbirci samostalnih (tekstualnih) blokova, tematski povezanih, ali međusobno neuslovljenih, što ulazak u ovu dragocenu studiju čini dodatno uzbudljivim.